Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc (LHQ) hôm 04/11 công bố báo cáo cho biết thế giới đã thất bại với một trong những mục tiêu khí hậu quan trọng nhất là giữ Trái đất không nóng thêm quá 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Theo các chuyên gia, thực tế này có thể mang lại những hệ lụy lớn về khí hậu cho các quốc gia.

Những khối băng rơi từ sông băng Perito Moreno, London, Anh, ngày 14/8/2025. Nguồn: REUTERS

Trong báo cáo thường niên mang tên “Khoảng cách phát thải”, công bố hôm 04/11, Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP) nhận định thế giới đã thất bại trong việc đạt được một trong những mục tiêu chính là hạn chế nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,5 độ C. Nguyên nhân là do các quốc gia đã hành động quá chậm trong việc cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Theo số liệu của UNEP, lượng phát thải khí CO2, loại khí chính gây hiệu ứng nhà kính đã lên mức 57,7 tỷ tấn (gigaton) trong năm 2024, tăng 2,3% so với năm trước đó. Do đó, với những cam kết cắt giảm khí thải mà các quốc gia đang thực hiện, nhiệt độ Trái đất sẽ tăng thêm 2,8 độ C.

Trước đó, hôm 28/10, LHQ cũng công bố các số liệu cho biết các quốc gia có thể chỉ cắt giảm được khoảng 10% lượng khí thải theo như cam kết cho đến năm 2035, quá ít để đáp ứng các mục tiêu khí hậu và hiện hầu hết các nước cũng chưa nộp kế hoạch cập nhật đúng hạn. Trong khi đó, theo Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), để có thể giới hạn mức tăng nhiệt độ toàn cầu chỉ ở mức 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, các nước cần phải cắt giảm được 60% lượng khí thải vào năm 2035, so với mức của năm 2019. Điều đáng lo ngại là ngay cả khi thực thi các cam kết mới nhất được đưa ra trong bản “Đóng góp quốc gia tự quyết định” (NDC) mà các nước đệ trình từ đầu năm nay, nhiệt độ Trái đất vẫn sẽ tăng cao khoảng 2,3 đến 2,5 độ C trong những năm tới. Điều này cho thấy ngay cả các cam kết mới nhất mà các quốc gia đưa ra cũng không đủ để thay đổi tình thế.  

Quyền Giám đốc Trung tâm khí hậu Copenhagen của UNEP, đồng thời là tác giả Báo cáo “Khoảng cách phát thải”, bà Anne Olhoff cho biết: “Điều chắc chắn là trừ khi chúng ta làm khác đi so với những gì đã làm suốt nhiều năm qua, chúng ta sẽ thường xuyên chứng kiến việc vượt quá 1,5 độ C. Vì thế, cần phải cắt giảm khí thải một cách nghiêm ngặt và nhanh nhất có thể. Chúng tôi cũng đã chỉ rõ trong báo cáo rằng mỗi năm chúng ta trì hoãn các hành động ngăn biến đổi khí hậu, chúng ta sẽ càng đối mặt với những thách thức lớn hơn, trả cái giá đắt hơn và càng bất định hơn trong năng lực đảo ngược tình trạng ấm lên toàn cầu”.

Câu hỏi mà cộng đồng khoa học đang cố gắng làm rõ hiện nay là các hậu quả khí hậu nào sẽ xảy ra khi mục tiêu 1,5 độ C thất bại. Theo các tính toán khoa học trước đó của IPCC, việc Trái đất tăng thêm 1,5 độ C có thể phá hủy đến 70% các rặng san hô trên các đại dương, còn nếu tăng lên 2 độ C thì mức độ phá hủy lên tới 90%. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), trong 50 năm qua, các thảm họa liên quan tới thời tiết, nước và khí hậu đã khiến hơn 2 triệu người thiệt mạng, trong đó 90% là ở các nước đang phát triển. Con số này có thể tiếp tục tăng khi các hiện tượng thời tiết cực đoan (nắng nóng gay gắt, siêu bão, lũ lụt, hạn hán…) xảy ra ngày càng nhiều hơn, với cường độ khắc nghiệt hơn vì biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, không phải tất cả giới khoa học đều bi quan trước các số liệu hiện nay. Climate Analytics, một tổ chức phi chính phủ chuyên nghiên cứu về khí hậu có trụ sở ở Berlin (Đức), hôm 05/11, công bố báo cáo của nhóm những nhà nghiên cứu của tổ chức này cho thấy thế giới vẫn còn có cơ hội nhỏ để đảo ngược xu hướng nóng thêm hơn 1,5 độ C. Climate Analytics xây dựng lộ trình tập trung vào việc đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo và diện hóa các lĩnh vực giao thông, sưởi ấm… và nhận định nếu triển khai hiệu quả, lộ trình này có thể giới hạn mức tăng nhiệt độ Trái đất đến giữa thế kỷ này ở mức 1,7 độ C và đến cuối thế kỷ sẽ về 1,5 độ C.

Ông Joeri Rogelj, Giáo sư về Khoa học khí hậu và Chính sách tại Trường Đại học Imperial College London (Anh). Nguồn: REUTERS

Giáo sư về khoa học khí hậu và chính sách tại Trường Đại học Imperial College London (Anh), ông Joeri Rogelj cũng cho rằng hiện tại xu hướng Trái đất nóng thêm quá 1,5 độ C vẫn chưa hoàn toàn chắc chắn: “Nếu chúng ta chứng kiến một năm Trái đất nóng thêm quá 1,5 độ C thì thật sự đáng lo. Nhưng điều này không có nghĩa là xu hướng lâu dài sẽ là vượt quá 1,5 độ C bởi mức độ dao động nhiệt mỗi năm là chỉ khoảng 1/10 độ. Tất nhiên, mỗi năm vượt quá mục tiêu 1,5 độ C thì xu hướng lâu dài đó sẽ càng đến gần”.

Một số các chuyên gia khác cũng cho rằng thay vì coi việc khống chế nhiệt độ tăng là thước đo duy nhất thì cần xây dựng cả khả năng chống chịu với khí hậu thông qua việc củng cố sức khỏe và sự thịnh vượng của con người. Theo các chuyên gia này, số người thiệt mạng trực tiếp do thiên tai đã giảm 90% trong thế kỷ qua, xuống còn khoảng 40.000 – 50.000 người mỗi năm, chủ yếu nhờ hệ thống cảnh báo sớm và cơ sở hạ tầng bền vững hơn. Do đó, việc gia tăng tài chính khí hậu để đầu tư vào việc thích ứng với biến đổi khí hậu cũng quan trọng không kém nỗ lực cắt giảm khí thải khiến Trái đất nóng lên.