Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) hôm 12/11 công bố báo cáo thường niên “ Triển vọng Năng lượng Thế giới” (WEO - World Energy Outlook), trong đó nhận định năng lượng tái tạo đang mở rộng nhanh hơn nhiều so với nhiên liệu hóa thạch trên phạm vi toàn cầu. Theo giới chuyên gia, sự bùng nổ của năng lượng tái tạo đang là điểm sáng lớn nhất trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Trong báo cáo năm nay, IEA đã đưa ra 3 kịch bản khác nhau cho tương lai năng lượng và trong tất cả các kịch bản này, năng lượng tái tạo đều tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ nguồn năng lượng lớn nào khác và dẫn đầu là điện mặt trời. Cụ thể, 3 kịch bản được IEA đưa ra bao gồm: kịch bản chính sách hiện hành (CPS), chỉ tính đến các chính sách hiện có; kịch bản chính sách đã nêu (STEPS), tính cả các chính sách đã được công bố nhưng chưa thực thi; và kịch bản phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 (Net Zero).

Các tua-bin gió và tấm pin mặt trời tại Changhua, Đài Loan (Trung Quốc), ngày 16/5/2025. REUTERS/Ann Wang/Ảnh lưu trữ

Theo kịch bản CPS, nhu cầu dầu và khí đốt tự nhiên sẽ tăng 16% đến năm 2035 và tiếp tục tăng đến 2050. IEA từng loại bỏ kịch bản này khỏi các báo cáo từ năm 2020. Còn theo kịch bản STEPS, nhu cầu dầu đạt đỉnh vào khoảng năm 2030, giảm xuống còn 100 triệu thùng/ngày vào năm 2035 rồi giảm tiếp trong những năm sau đó.

Trong báo cáo WEO 2025, IEA cho rằng nhiệt độ tăng thêm của Trái Đất sẽ vượt quá 1,5 độ C so với thời tiền công nghiệp. Trong kịch bản CPS, nhiệt độ toàn cầu sẽ tăng trên 2 độ C vào khoảng năm 2050, tăng 2,9 độ C vào năm 2100 và sau đó còn tăng tiếp. Trong kịch bản STEPS, nhiệt độ sẽ tăng trên 2 độ C vào khoảng năm 2060 và 2,5 độ C vào năm 2100. Còn trong kịch bản Net Zero, mức tăng nhiệt độ sẽ đạt đỉnh 1,65 độ C vào năm 2050 rồi sau đó giảm xuống dưới ngưỡng 1,5 độ C vào năm 2100.

Báo cáo WEO 2025 cũng cho biết nhu cầu điện đang tăng nhanh do hình thành các trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) ở các nền kinh tế phát triển và Trung Quốc, cùng với nhu cầu điều hòa nhiệt độ tăng nhanh ở các nước đang phát triển. Trong tất cả các kịch bản, Trung Quốc luôn là thị trường lớn nhất cho năng lượng tái tạo, chiếm từ 45 - 60% tổng công suất triển khai toàn cầu trong 10 năm tới.

Hồi tháng 4 năm nay, Báo cáo Đánh giá Điện toàn cầu của nhóm nghiên cứu năng lượng Ember cũng cho thấy trong năm 2024, năng lượng tái tạo chiếm mức cao kỷ lục 32% sản lượng điện toàn cầu. Sự tăng trưởng của sản xuất điện từ các nguồn năng lượng tái tạo (gió, thủy điện và Mặt Trời) trong cơ cấu điện toàn cầu năm 2024 đã vượt mức kỷ lục 30% của năm 2023. Theo chuyên gia Niklas Hohne của Viện Khí hậu mới, một tổ chức có trụ sở tại Đức nghiên cứu về chính sách khí hậu và phát triển bền vững toàn cầu, sự mở rộng các nguồn năng lượng tái tạo hiện nay vượt ngoài dự kiến và sẽ giúp thế giới giảm phát thải rất nhanh trong tương lai.

Chuyên gia Niklas Hohne cho biết: “Phát thải (khí gây hiệu ứng nhà kính) vẫn đang tăng cao nhưng cùng lúc đó, nhờ có sự tăng trưởng bùng nổ của năng lượng tái tạo, chúng tôi nghĩ rằng sau khi phát thải toàn cầu đạt đỉnh, chúng ta có thể giảm phát thải về mức thấp một cách cực kỳ nhanh chóng”.

Nhiều chuyên gia khí hậu cũng chia sẻ các nhận định lạc quan về năng lượng tái tạo. Theo Giáo sư David Hayes, Đại học Stanford (Mỹ), nhu cầu về năng lượng tái tạo tại Mỹ đang tăng mạnh do nhu cầu sử dụng nhiều điện năng để phát triển AI và xây các trung tâm dữ liệu lớn. Vì thế, bất chấp những thay đổi chính sách tại Mỹ, cụ thể là việc chính quyền của ông Donald Trump từ bỏ nhiều chính sách ưu đãi với năng lượng sạch và tăng khai thác nhiên liệu hóa thạch, năng lượng tái tạo vẫn có vị trí vững chắc trong bức tranh năng lượng Mỹ.

Tại các hội nghị quốc tế gần đây, Liên hợp quốc (LHQ) cũng nhấn mạnh rất nhiều đến vai trò của năng lượng tái tạo trong chuyển đổi năng lượng, ứng phó biến đổi khí hậu. Phát biểu tại Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu – COP30, đang diễn ra ở Brazil, Tổng thư ký (TTK) LHQ Antonio Guterres khẳng định năng lượng tái tạo hiện nay đã trở thành nguồn điện rẻ nhất, đồng thời mỗi 1 USD đầu tư vào năng lượng tái tạo mang lại số việc làm nhiều gấp 3 lần so với 1 USD đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch.

Ngoài ra, số lượng công việc trong lĩnh vực năng lượng tái tạo trên toàn cầu hiện cũng đã nhiều hơn số lượng công việc trong lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch. Điều này khiến năng lượng tái tạo không chỉ có sức mạnh chuyển đổi về năng lượng mà còn có thể chuyển đổi xã hội. Tuy nhiên, Phó TTK LHQ, bà Amina Mohamed cũng cảnh báo việc tăng tốc sản xuất năng lượng tái tạo có thể làm gia tăng bất bình đẳng giữa các nước nếu không được quản trị chặt chẽ trên quy mô toàn cầu.

Bà Amina Mohamed, Phó Tổng thư ký Liên Hợp Quốc. Ảnh tư liệu: REUTERS/Lucas Jackson

Bà Amina Mohamed cho biết: “Chúng ta đang trong một cuộc cách mạng thầm lặng, cách thức chúng ta cung cấp năng lượng cho nền kinh tế và xã hội đang thay đổi. Năng lượng tái tạo chưa bao giờ rẻ và dễ tiếp cận như hiện nay. Tuy nhiên, có một nguy cơ là việc chuyển đổi năng lượng sạch có thể tạo ra, thậm chí khuếch đại sự bất công trong quá khứ, khi các nước đang phát triển, vốn giàu nguồn năng lượng tái tạo, lại bị đẩy xuống dưới cùng của chuỗi giá trị”.

Nhằm loại bỏ nguy cơ trên, hồi đầu tháng 11, LHQ công bố “Báo cáo về khoáng sản thiết yếu cho chuyển đổi năng lượng”, trong đó đề ra lộ trình các chính phủ và các ngành công nghiệp xây dựng cơ chế hợp tác chung mang lại lợi ích cho tất cả các bên, đặc biệt là người dân ở các nước đang phát triển.