PGS, TS Trần Lê Hưng, Đại học Gustave Eiffel (Paris- Pháp). Ảnh nvcc

Một là, dự thảo văn kiện đã nhấn mạnh cụm từ “Lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính”. Điều này cũng đã gắn liền với chủ đề của Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã được ký và ban hành vào tháng 12 năm 2024 vừa qua.  

Tại lễ vinh danh Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn quốc lần thứ VIII

Hai là, trong dự thảo văn kiện đã nêu rõ: “Tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới phương thức hoạt động, nâng cao năng lực tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập, nhất là trong lĩnh vực khoa học công nghệ, giáo dục, y tế và văn hóa. Đẩy mạnh xã hội hóa trong cung cấp dịch vụ công”. Tôi hoàn toàn bày tỏ sự đồng tình, bên cạnh đó cũng đề xuất bổ sung: “Thành lập và đưa vào hoạt động mô hình “Trung tâm nghiên cứu và phát triển” (tiếng anh: R&D) trong các đơn vị sự nghiệp công lập, tập đoàn nhà nước và tư nhân, đặc biệt đối với một số ngành công nghiệp chiến lược, công nghệ cao, công nghiệp kết nối”.

"Trung tâm nghiên cứu và phát triển” được hình thành với mục đích trực tiếp giải quyết các vấn đề gặp phải trong quá trình khai thác, sản xuất và phục vụ công tác chuyển đổi số, hiện đại hóa và tối ưu hóa công đoạn sản xuất. Mô hình này sẽ hỗ trợ tối đa việc tận dụng trí tuệ người Việt Nam, dần tiệm cận với đỉnh cao khoa học quốc tế, giúp đội ngũ chuyên gia trong nước từng bước tự chủ về công nghệ. Bên cạnh đó cũng giúp đội ngũ khoa học và chuyên gia người Việt tự lực phát triển các sản phẩm “make in Viet Nam” trực tiếp phục vụ và cải thiện đời sống nhân dân và cũng dần giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhà cung cấp nước ngoài, giúp chúng ta tự tin sản xuất các sản phẩm có khả năng cạnh tranh với nước ngoài với giá thành hợp lý.

PGS, TS Lê Hưng đạt giải Triển vọng tại cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tàng tư tưởng của Đảng lần thứ 5 năm 2025.

Việc thành lập “Trung tâm nghiên cứu và phát triển” cũng giải quyết bài toán trọng dụng, thu hút và gìn giữ nhân tài; đặc biệt trong bối cảnh cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài luôn muốn quay trở về quê hương đóng góp và phát triển. Những vấn đề khó khăn trong nước gặp phải sẽ được lực lượng trí thức và chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài kết hợp với các nhà khoa học trong nước giải quyết dựa trên kinh nghiệm và bài học quốc tế, làm củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tăng tính tự hào dân tộc trong mỗi người dân Việt Nam khi được góp sức mình vào sự phát triển đất nước.

Hơn nữa, việc thu hút người Việt Nam ở nước ngoài tham gia vào “trung tâm nghiên cứu và phát triển” cũng tạo tiền đề để thu hút các chuyên gia và bạn bè quốc tế đến làm việc và cùng chúng ta giải quyết các bài toán trong nước bởi mỗi quốc gia sẽ gặp những vấn đề khác nhau. Việc thu hút được các chuyên gia nước ngoài đến đầu tư, nghiên cứu cũng thể hiện rõ tinh thần ngoại giao đa phương mà Đảng ta đã đề ra, được cụ thể hóa trong Nghị quyết số 59-NQ/TW về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới, trong đó đa phương không chỉ hiểu đơn giản về khía cạnh địa lý mà còn mọi phương diện trong cuộc sống như: ngoại giao nhân dân, ngoại giao số… mà trong đó, yếu tố ngoại giao khoa học luôn được đề cao trên thế giới hiện nay.

Các đề tài nghiên cứu khoa học từ trung tâm đề ra sẽ được liên kết trực tiếp với các trường Đại học, Viện nghiên cứu để đào tạo thế hệ kế cận có năng lực và trình độ cao, luôn sẵn sàng đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo đúng tinh thần về kết nối Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp đã được nêu ra ở trong Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo được Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Tổng Bí thư trực tiếp ký và ban hành vào tháng 8 năm 2025.

Các đề tài nghiên cứu được đề xuất bởi “trung tâm nghiên cứu và phát triển” sẽ được kết hợp, theo dõi và tài trợ bởi Bộ Khoa học và Công nghệ để đảm bảo hàm lượng và chất lượng nghiên cứu khoa học trong mỗi đề tài. Việc này thúc đẩy việc sớm đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW vào cuộc sống với những mục tiêu cụ thể đã được đề ra, có thể nhắc tới như: Huy động, bố trí 3% chi ngân sách cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Mục tiêu được đề ra được cho là còn khá cao, tuy nhiên cũng đã được cân nhắc rất kỹ lưỡng bởi những chỉ số này ở đất nước ta là còn hạn chế trong những năm trước bởi nhiều lý do khách quan và chủ quan. Bên cạnh đó, sản phẩm của các đề tài nghiên cứu này là những công bố khoa học hay bằng sáng chế được ứng dụng vào cuộc sống cũng sẽ giúp tăng tỷ lệ bằng sáng chế người Việt Nam vào kinh doanh, sản xuất; trực tiếp thúc đẩy chỉ số “yếu tố tổng hợp năng suất - TFP” của nước ta đạt mục tiêu trên 55%, ngang bằng các quốc gia trong khu vực và tiệm cận các nước đang phát triển.

Khi triển khai vào cuộc sống thì công tác thu hút và trọng dụng nhân tài, đặc biệt đối với người Việt Nam ở nước ngoài, cũng gặp một số khó khăn nhất định. Ngoài vấn đề tài chính thì cần có lời giải đáp các câu hỏi về các vấn đề như: “Công việc cụ thể cần giải quyết, môi trường làm việc thế nào, cơ hội thăng tiến, phát triển sự nghiệp và khả năng hòa nhập với môi trường trong nước”. Mỗi quốc gia sẽ có những văn hóa công sở; quy định, thủ tục hành chính, cơ chế hoạt động khác nhau; vì vậy việc hòa nhập vào môi trường mới sẽ có những tác động nhất định trong quá trình công tác. Do đó, cần có những phương án cụ thể về “cơ hội nghề nghiệp” đủ hấp dẫn để gìn giữ nhân tài sau khi về nước, tránh việc chảy máu chất xám, đặc biệt đối với các tài năng trẻ không chỉ thuộc 4 lĩnh vực ưu tiên hàng đầu như: Đường sắt cao tốc, điện hạt nhân, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn mà còn các tài năng trẻ thuộc 11 nhóm công nghệ chiến lược, 35 nhóm sản phẩm chiến lược giai đoạn 2025 – 2030 theo quyết định số 1131/QĐ-TTg.

Bên cạnh đó, công tác “Phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo nhân tài trẻ” cũng cần chú trọng. Hiện nay, bên cạnh cộng đồng du học sinh thì người Việt Nam ở nước ngoài cũng đã dần xuất hiện thế hệ F1, F2... được sinh ra và lớn lên tại nước sở tại, mang trong mình dòng máu Việt Nam. Đây cũng là những nguồn lực quý của đất nước đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hội nhập của Việt Nam, đưa Việt Nam ra với thế giới và mang thế giới đến với Việt Nam. Chính vì vậy, công tác phát hiện và bồi dưỡng nhân tài cần được chú trọng và đẩy mạnh, đặc biệt về giáo dục lòng yêu nước, xây dựng tình yêu quê hương, đất nước, gìn giữ và bảo tồn văn hóa Việt Nam, xây dựng cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đoàn kết, hiểu rõ lịch sử, không phai mờ truyền thống, lý tưởng Cách mạng. Việc phát hiện các tài năng trẻ có thể thông qua các cuộc thi, giải thưởng về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa, v...v... với các lĩnh vực được thay đổi hàng năm, bám sát tình hình thực tế trong từng giai đoạn phát triển đất nước với mục đích thu hút các nhân tài thuộc lĩnh vực được ưu tiên. Đây chính là không chỉ là sứ giả của đất nước, các nhà ngoại giao khoa học, ngoại giao văn hóa, ngoại giao nhân dân v...v... những mà còn là những là những chiến binh đầu tiên trong công cuộc bảo vệ nền tư tưởng của Đảng từ sớm, từ xa, giúp đập tan mọi luận điệu chống phá, xuyên tạc, âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, đồng thời lan tỏa hình ảnh đẹp, chính sách đúng của Đảng và Nhà nước tới bè bạn quốc tế.

Trong thế giới phẳng và công cuộc chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, việc cống hiến cho quê hương, đất nước có thể thực hiện ở khắp nơi trên thế giới chỉ cần mỗi công dân luôn hướng về Tổ quốc. Vì vậy, việc một số bộ phận chọn ở lại nước ngoài sinh sống, công tác cũng không đồng nghĩa với việc không đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Thực tế là một số hội, đoàn đã hình thành tự phát trên tinh thần yêu nước, mọi người cùng hướng về Tổ quốc và có mong muốn đóng góp tích cực khi Tổ quốc cần. Tuy nhiên, để thu hút và tận dụng tối đa nguồn lực từ lực lượng trí thức, chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài thì cần có một cơ chế quản lý phù hợp, có một bộ phận/cơ quan trực tiếp quản lý, điều hành trong nước và đầu mối tại từng địa bàn có vai trò tập hợp và duy trì các hoạt động, quy tụ các giải pháp đối với từng vấn đề trọng yếu của đất nước.

PGS, TS Lê Hưng tại Hội nghị về góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh nước ta còn chưa đủ điều kiện thì những nỗ lực của Đảng và Nhà nước trong việc tuyên truyền văn hóa Việt Nam ra nước ngoài có rất nhiều sự nghi nhận, ảnh hưởng tốt đến bè bạn quốc tế. Tuy nhiên, việc Trung tâm văn hóa Việt Nam hiện nay chỉ có ở một số quốc gia lớn cũng là những hạn chế, bởi đây không chỉ là địa chỉ phát huy vai trò đại sứ văn hóa trong quan hệ hợp tác Việt Nam với thế giới mà còn là mái nhà chung của cộng đồng người Việt Nam ta ở mỗi quốc gia sở tại đến sinh hoạt, giao lưu, chia sẻ và cùng hướng về tổ quốc. Các Trung tâm văn hóa, khi được đưa vào hoạt động hiệu quả, tốt, có định hướng cao, chương trình đặc sắc, cũng sẽ thu hút được bè bạn quốc tế đến tham quan, giao lưu, tìm hiểu và biết rõ hơn con người, đất nước Việt Nam.