Trong những năm trở lại đây, cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh Quảng Trị có nhiều thay đổi lớn. Ngoài sự phát triển trong đời sống kinh tế, văn hóa, nhiều mô hình kinh doanh vùng miền núi được hình thành. Có được kết quả này là nhờ chương trình “Hỗ trợ xây dựng mô hình thương mại hai chiều nhằm thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và cung ứng mặt hàng thiết yếu cho địa phương”

Rừng cộng đồng của thôn Ba Tầng, xã A Dơi, tỉnh Quảng Trị (trước đây là xã Ba Tầng, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị) có nhiều loại măng khác nhau, như: A Ho, A Le, Bát Độ. Năm 2023, Tổ hợp tác Ba Tầng ra đời với 16 thành viên, hầu hết là phụ nữ nghèo người dân tộc thiểu số Vân Kiều ở thôn Ba Tầng. Từ khi đi vào hoạt động, tổ hợp tác đã giúp nâng cao giá trị của măng rừng và nhiều đặc sản của địa phương như tiêu rừng, ớt rừng... Tổ hợp được các đơn vị, địa phương hỗ trợ xây dựng nhà sấy sử dụng nguồn năng lượng mặt trời, khu sơ chế măng... Chị Hồ Thị Nhờ, ở thôn Ba Tầng, xã A Dơi, tỉnh Quảng Trị, cho biết: Từ khi có Hợp tác xã, cách nghĩ về làm kinh tế của bà con cũng thay đổi nhiều, bữa nay diện tích nương rẫy cũng ít nên bà con chủ động đi lấy măng rừng để bán. Ngoài ra bà con cũng trồng sắn, trồng keo, nhưng việc lấy măng rừng cũng cho thu nhập nhiều hơn cả trồng sắn. Bà con đi lấy số lượng măng cũng nhiều, có khi đi cả gia đình được 2- 3 bao to, mỗi gia đình có khi thu nhập được 500- 600.000 đồng (18-24USD).

Người Vân Kiều ở xã Ba Tầng đi hái măng rừng. Ảnh: Thanh Hiếu/VOV- Miền Trung

Từ ngày có tổ hợp tác Ba Tầng, bà con đi lấy măng rừng và các loại đặc sản rừng về sơ chế, bán cho tổ hợp tác. Tổ hợp tác sẽ chế biến tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh, chất lượng cao hơn để đưa đi tiêu thụ các nơi. Ngoài măng rừng, tổ hợp tác còn kết hợp chế biến các loại nông - lâm sản sẵn có tại địa phương như quả chuối rừng, mướp đắng rừng, chè rừng và hoa đu đủ, quýt rừng và một số loại dược liệu khác. Anh Nguyễn Hữu Khoá, ở thôn Ba Tầng, xã A Dơi, tỉnh Quảng Trị, đã đưa các sản phẩm quảng bá tại nhiều hội chợ, phiên chợ và cung ứng cho các khu vực khác trên Việt Nam, cho biết: Mong muốn đưa các sản phẩm của tổ hợp tác nông sản sạch Ba Tầng của 16 chị em người Vân Kiều như măng rừng sấy khô, hoa đu đủ đực sấy khô, chuối rừng sấy khô để người dân biết đến các sản phẩm đặc trưng của vùng biên giới. Mang những sản phẩm chất lượng đến người tiêu dùng có trải nghiệm tốt, sản phẩm tốt từ đó tạo ra nguồn thu nhập chính cho tổ hợp tác Ba Tầng, để chị em có thu nhập ổn định trong thời gian nông nhàn không làm nương rẫy.

Tổ hợp tác Ba Tầng, tỉnh Quảng Trị. Ảnh: Thanh Hiếu/VOV- Miền Trung

Tương tự mô hình tổ hợp tác Ba Tầng, đồng bào miền núi xã Thượng Trạch, tỉnh Quảng Trị, đã tạo ra sản phẩm măng tươi, măng khô được nhiều người ưa chuộng từ cây măng rừng mọc ở khắp núi rừng biên giới. Kỳ vọng tạo sinh kế lâu dài, bền vững cho bà con, chính quyền xã Thượng Trạch đã thành lập Hợp tác xã Cà Roòng, đầu tư máy móc sản xuất, sấy ép, nâng cao chất lượng sản phẩm, nhãn mác, bao bì bắt mắt góp phần nâng cao giá thành. Sản phẩm măng khô Thượng Trạch là món ăn độc đáo ở địa phương này, được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh với tên gọi măng khô Cà Roòng. Hợp tác xã Cà Roòng mua măng của bà con đem về phơi sấy, tạo ra sản phẩm ngon, sạch đưa về bán ở miền xuôi. Ông Đinh Tiếng, ở bản A Ky, xã Thượng Trạch, tỉnh Quảng Trị, cho biết:Bà con khi hái măng thì đem về bán ở đây, cả bản có khi được hơn tạ mấy rồi bán cho Hợp tác xã, đi hái về đưa về Hợp tác xã tự chế biến. Năm trước, khi mới thí điểm có đi hái măng nộp cho Hợp tác xã để hợp tác làm sản phẩm, mình thì đi hái có khi được cả 1 bao to 6- 7 cân măng rừng.

Chế biến măng rừng thành các đặc sản miền núi Quảng Trị. Ảnh: Thanh Hiếu/VOV- Miền Trung

Tỉnh Quảng Trị hiện đã triển khai Chương trình phát triển thương mại miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo giai đoạn 2021–2025. Một trong những nội dung đáng chú ý là các mô hình thương mại hai chiều được triển khai tại vùng miền núi và biên giới. Ông Đào Anh Tuấn, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị, cho biết: Sau gần 5 năm triển khai, chương trình đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Cụ thể, hạ tầng thương mại vùng miền núi được cải thiện rõ rệt, nhiều điểm bán hàng mới được hình thành. Người dân dễ dàng tiếp cận hàng hóa thiết yếu, đồng thời các sản phẩm địa phương được tiêu thụ thuận lợi hơn. Thị trường hàng hóa được mở rộng, thương hiệu sản phẩm đặc trưng của Quảng Trị được quảng bá rộng rãi.

Măng rừng tại xã Thượng Trạch được phơi khô dưới nắng, sau đó đưa vào đóng gói. Ảnh: Thanh Hiếu/VOV- Miền Trung

Mô hình thương mại hai chiều đã thành công tại Quảng Trị và để phát huy hiệu quả mô hình này hơn nữa, tỉnh Quảng Trị sẽ có thêm các cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, cơ sở trên địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Cùng với đó, tỉnh sẽ hỗ trợ công tác kiểm nghiệm để đánh giá tiêu chuẩn, chất lượng và an toàn thực phẩm của sản phẩm; hỗ trợ quy trình sản xuất sản phẩm đảm bảo sạch, an toàn, chất lượng... Từ đó, đầu ra cho nông sản khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số Quảng Trị sẽ phát triển bền vững và mạnh mẽ hơn.