(VOV5) - Đài Tiếng nói Việt Nam tự hào là cơ quan báo chí đầu tiên do Chủ tịch Hồ Chí Minh thành lập sau Cách mạng tháng Tám, gắn bó với lịch sử phát triển của đất nước.
Cách đây tròn 80 năm, ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời đem lại cuộc đời mới tươi sáng cho nhân dân Việt Nam. Ngày 7/9/1945, từ căn gác nhỏ tại số 128C phố Đại La, Hà Nội, bản tin đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) phát đi Bản Tuyên ngôn Độc lập bất hủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đánh dấu sự ra đời của một Đài phát thanh quốc gia – mang tên Đài Tiếng nói Việt Nam.
 "Sinh năm 1945" – chuỗi Podcast đặc biệt đang được phát sóng trên kênh VOV1, VOV2, VOVGT và các nền tảng số của Đài Tiếng nói Việt Nam từ 18/8 đến 7/9/2025. Nguồn: VOV2 |
Cách mạng Tháng Tám thành công trong cả nước và trên đường từ Tân Trào, Tuyên Quang, về Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị gấp rút thành lập một đài phát thanh quốc gia. Sáng ngày 22/8/1945, tại số 4 phố Đinh Lễ, Hà Nội, ông Xuân Thủy (1912-1985), khi đó là Ủy viên Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời Bắc Bộ, triệu tập một cuộc họp để truyền đạt ý kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông Trần Lâm, cán bộ tuyên truyền, được giao nhiệm vụ thành lập Đài. Ngày 5/9/1945, tại tòa soạn số 4 Đinh Lễ, cuộc họp do ông Trần Lâm chủ trì, quyết định đặt tên Đài quốc gia là Đài Tiếng nói Việt Nam. Nhà báo Trần Đức Nuôi, Nguyên Trưởng ban, Ban Thư ký-Biên Tập, Đài Tiếng nói Việt Nam, cho biết: “Cuộc họp rất ngắn nhưng để lại giá trị lịch sử cho đến hôm nay. Đây là nơi đặt trụ sở đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam. Năm 1945 là thời kỳ trứng nước của Đài Tiếng nói Việt Nam, chưa ai biết làm phát thanh cả. Chủ tịch Hồ Chí Minh là 1 Nhà báo kiệt xuất, sáng lập ra nền Báo chí Cách mạng Việt Nam, và Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng là người sáng lập lên Đài Phát thanh Quốc gia.”
Trong 10 ngày, ông Trần Lâm đã tập hợp được gần 20 người là công chức trí thức có trình độ văn hóa tham gia bộ phận biên tập chương trình. Những chiếc máy phát tín hiệu morse của Đài phát sóng vô tuyến điện Bạch Mai ở 128C Đại La được các kỹ sư cải tiến thành 2 máy phát thanh, căn phòng rộng 30 mét vuông tại số 4 Phạm Ngũ Lão được tạo thành studio: “Lúc đấy ông Lê Quang Lân là phụ trách studio… ông Lân lấy chăn quây xung quanh để cách âm. Nhưng lúc đó chỉ có mỗi micro, nhưng micro lúc ấy rất to và cái chân lại không vững, lắc lư. Khi mọi thứ chưa xong, là ông Lê Quang Lân lên báo cáo với ông Trần Lâm rằng mùng 5-6 chưa phát được, cố gắng mùng 7 sẽ phát sóng.”
Khi đó, ông Trần Lâm bàn với 2 phát thanh viên là ông Nguyễn Văn Nhất và bà Dương Thị Ngân cách đọc sao cho mạnh mẽ, sáng rõ, tự hào, công bố với thế giới rằng Việt Nam là đất nước có chủ quyền, có tiếng nói trên bản đồ ngôn ngữ nhân loại. Giọng bà Ngân đọc trước, ông Nhất đọc sau, giọng ai cũng rất cao. Cùng với lời xướng, nhạc hiệu cũng được lựa chọn tỉ mỉ trước khi bản tin đầu tiên chính thức lên sóng. Ban đầu có nhiều đề xuất, có người đề nghị chọn Tiến quân ca, người lại muốn chọn bài Du kích, cuối cùng bài hát Diệt phát xít với nếp nhạc thúc bách, mau mau hành động của Nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi đã được chọn làm nhạc hiệu chính thức của Đài Tiếng nói Việt Nam.
Đúng 11 giờ 30 phút ngày 7/9/1945, trên làn sóng Đài tiếng nói Việt Nam vang lời xướng thông báo với thế giới về sự hiện diện của một Đài phát thanh quốc gia, Tiếng nói của nước Việt Nam tự do độc lập. Lời xướng ấy có ý nghĩa đặc biệt khi lần đầu tiên nhân dân Việt Nam có một cơ quan truyền thông đại chúng nói lên tiếng nói chính nghĩa của dân tộc, như lời của cố nhà báo Trần Lâm, Tổng biên tập đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam: “Ta phải nhấn mạnh: Đây là Tiếng nói Việt Nam. Phải vỗ ngực bởi vì từ trước đến nay bị thực dân bịt miệng mình, mình không có tiếng nói nên nó nói thay mình. Cho nên là cứ bắt đầu rất rõ: Đây là tiếng nói Việt Nam, nhấn mạnh trước “Đây”, Đây là Tiếng nói Việt Nam".
Cũng từ ngày đó, bản nhạc Diệt phát xít đã trở nên quen thuộc với người dân Việt Nam. Bản nhạc gợi nhớ đến thời khắc của ngày Quốc khánh và cũng là 80 năm thành lập Đài Tiếng nói Việt Nam. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thế Kỷ, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, nguyên Tổng Giám đốc Đài TNVN, cho biết: “Chủ tịch Hồ Chí Minh biết rất rõ vị trí của báo chí đối với đời sống xã hội, cho nên khi người chuẩn bị về Hà Nội, ngày 22/8, Người có nói với ông Võ Nguyên Giáp, khi đó là Bộ trưởng Nội vụ, ông Trần Huy Liệu lúc đấy là Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, rằng dự kiến đầu tháng 9 sẽ có Lễ Quốc khánh. Vì vậy chúng ta phải có 1 Đài phát thanh và ở tầm quốc gia để mà đưa tiếng nói đến với đồng bào và đưa tiếng nói này đến với với toàn thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam độc lập. Đấy là một tư duy, một sự nhạy cảm về chính trị, văn hóa của Người. Thực sự là khi đó chúng ta đã có Bản Tuyên ngôn độc lập rồi nhưng mà qua làn sóng của Đài Tiếng Việt Nam thì nó lan tỏa. Ngay buổi chiều hôm đó, một số hãng tin trên thế giới đã đưa tin về sự kiện này và họ nói rằng họ nhận được thông tin qua sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam".
 Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương. Nguồn: VOV2 |
Âm thanh của bài hát Diệt phát xít cùng lời xướng “Đây là Tiếng nói Việt Nam”, mở đầu quen thuộc cho các chương trình của Đài TNVN đã vang lên từ buổi sáng mùa thu năm 1945 khi đất nước mới giành được độc lập và suốt gần 80 năm qua, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử quan trọng, lời xướng đó chưa một lần thay đổi. 80 năm qua, Tiếng nói Việt Nam, tiếng của non sông, như dòng chảy không ngừng nghỉ, là nhịp cầu kết nối quá khứ hiện tại tương lai, góp phần xây dựng đất nước hùng cường. Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, cho biết: “Tôi đánh giá rất cao quyết tâm của Đài Tiếng nói Việt Nam, từ lãnh đạo đến cán bộ phóng viên, biên tập viên của Đài. Đài Tiếng nói Việt Nam không những là phục vụ cho nhân dân trong nước, phục vụ cho công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại, mà chúng ta đã hướng tới đảo xa, phục vụ cho đồng bào vùng miền núi, vùng biên giới, hải đảo… được tiếp cận thông tin nhanh hơn gần hơn hiệu quả hơn và phong phú hơn.”
Trong gần 100 năm hình thành và phát triển của Báo chí Cách mạng Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam đã có 80 năm đồng hành cùng sự phát triển của đất nước. Đài Tiếng nói Việt Nam tự hào là cơ quan báo chí đầu tiên do Chủ tịch Hồ Chí Minh thành lập sau Cách mạng tháng Tám, gắn bó với lịch sử phát triển của đất nước từ những ngày dành độc lập đến ngày nay, thời đại của kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển giàu mạnh văn minh và thịnh vượng.