Trong nhiều năm qua, nhà văn – nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai đã trở thành một trong những tiếng nói nổi bật của văn chương Việt Nam trên văn đàn quốc tế. Sau thành công vang dội của "The Mountains Sing" (tạm dịch: Núi hát), tiểu thuyết thứ hai viết bằng tiếng Anh của chị – "Dust Child tiếp tục chinh phục độc giả và giới phê bình năm châu, được dịch ra hơn 15 ngôn ngữ và xuất bản tại 20 quốc gia, giành nhiều giải thưởng và vinh danh quan trọng.

Sau một hành trình dài trên trường quốc tế, tiểu thuyết Dust Child của nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai được trở về quê hương trong ngôn ngữ Tiếng Việt dưới tên Đời gió bụi, với sự tham gia chuyển ngữ của chính tác giả và dịch giả Thiên Nga, nhằm đem đến một bản dịch trọn vẹn, gần gũi nhất có thể. Nguyễn Phan Quế Mai đọc tặng khán giả bài thơ “Hà Nội” do chị sáng tác – tác phẩm đã đoạt giải Nhất cuộc thi thơ về 1,000 năm Thăng long- Hà Nội. Bài thơ sâu lắng, xúc động, thể hiện những tình cảm đặc biệt của tác giả khi trở về thành phố thủ đô.

Cuốn sách do Công ty Văn hóa & Truyền thông Nhã Nam liên kết với Nhà xuất bản Phụ Nữ Việt Nam ấn hành. Nhân dịp Đời gió bụi chính thức đến tay độc giả Việt Nam, sự kiện ra mắt cuốn sách và trò chuyện cùng tác giả Nguyễn Phan Quế Mai được tổ chức tại cả Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Nhà văn, nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai đọc bài thơ của mình với những cảm xúc bồi hồi khi trở về Hà Nội, trong một dịp đặc biệt: đưa đứa con tinh thần của mình trở về với tiếng Việt, với bạn đọc Việt, sau một hành trình chu du thế giới có thế nói là huy hoàng với bản gốc tiếng Anh.

Buổi ra mắt tiểu thuyết “Đời gió bụi”, với sự có mặt của nhiều tên tuổi trong giới sáng tác văn học và đông đảo bạn đọc, do công ty Văn hóa và truyền thông Nhã Nam tổ chức tại Hà Nội.

Tác giả Nguyễn Phan Quế Mai và tiểu thuyết Đời gió bụi vừa ra mắt - Ảnh: Nhã Nam

“Đời gió bụi”, ra mắt bản tiếng Việt do Nhã Nam và NXB Phụ nữ ấn hành, với bìa sách tông màu dịu nhưng hút mắt, khác hẳn với tông màu chói của bìa bản gốc Dust Child, cũng báo hiệu sự khác biệt tích cực đôi chút trong văn phong, trong biểu đạt nội dung. Nguyễn Phan Quế Mai chia sẻ: Chị đã mất bảy năm để sáng tác "Đời gió bụi" bằng tiếng Anh, và thêm một năm để làm việc với bản dịch tiếng Việt do dịch giả Thiên Nga chuyển ngữ.

 "Việc đưa cuốn sách trở về Việt Nam và được làm việc thêm với bản dịch khiến tôi rất vui. Được viết bằng tiếng Việt là một niềm hạnh phúc lớn, bởi tiếng Việt của chúng ta vô cùng giàu có; càng viết, tôi càng khám phá ra nhiều điều mới. Tôi đã dành hơn một năm để cùng dịch giả chăm chút thêm cho bản tiếng Việt này, có đôi lúc tôi đã viết lại một số chỗ bằng tiếng Việt để văn phong thăng hoa hơn. Có một nhà văn đã đọc cả hai bản và nói với tôi rằng chị ấy thấy bản tiếng Việt còn hay hơn bản tiếng Anh. Trong đó tôi gửi gắm rất nhiều tâm tư, tình cảm của mình — những điều đôi khi tôi cũng không biết phải diễn đạt bằng tiếng Anh như thế nào. Ban đầu, tôi định tự dịch tác phẩm, nhưng rồi nhận ra mình đang viết lại nhiều hơn là dịch, và tôi sợ nếu làm quá lâu thì cốt truyện sẽ bị thay đổi. Vì vậy, tôi đề nghị Nhã Nam mời một dịch giả miền Nam uy tín thực hiện bản dịch. Quá trình trao đổi với dịch giả Thiên Nga diễn ra rất vui, và tôi cũng học hỏi được thêm nhiều điều." - Nguyễn Phan Quế Mai nói. 

Bạn đọc đến với tác giả và "Đời gió bụi" tại phòng Nghệ thuật, Nhà xuất bản Hội nhà văn, Hà Nội sáng 12/12

Nếu với báo chí quốc tế, “Đời gió bụi" được đánh giá là một tác phẩm có nhiều điểm độc đáo, thu hút, thì với những bạn đọc đầu tiên của bản tiếng Việt, cũng nhiều ý kiến cho rằng tiểu thuyết có đóng góp tích cực cho đời sống văn học Việt Nam hiện nay: từ chủ đề, kỹ thuật viết..

Theo nhà phê bình Văn Giá, có lẽ, chính lối kể chuyện đặc biệt theo một cách dễ tiếp cận, một câu chuyện có căn tính Việt Nam, trong bối cảnh trải rộng từ chiến tranh đến hậu chiến nhưng rất đậm văn hóa Việt, là một trong những lý do chính khiến “Đời gió bụi” thu hút bạn đọc quốc tế.

Như nhà văn Trần Thùy Mai đã thuật lại sự thu hút đông đảo bạn đọc của Dust Child tại San Francisco, và sau đó: “Chỉ qua hai năm, Dust Child đã được dịch và phát hành trên hơn 20 quốc gia, đưa tác giả chu du gần khắp châu Âu và nước Mỹ. Đó nhất định phải được gọi là một hiện tượng trong đời sống văn học của chúng ta.”

Nhà nghiên cứu, phê bình văn học Văn Giá trả lời phỏng vấn phóng viên VOV.

Nhà nghiên cứu, phê bình văn học Văn Giá nhận xét: Đây là một trong những tác phẩm hiếm hoi trong văn học Việt Nam đề cập đến chủ đề con lai, một chủ đề chưa được quan tâm nhiều trong quá khứ. Điều này góp phần làm phong phú và bổ sung những khoảng trống trong đời sống văn học.

Ông cũng cho rằng: tác giả "Đời gió bụi" đã tìm kiếm được một cách kể chuyện giao hòa với nội dung: Đó là cách kết cấu theo kiểu biên niên, mạch tiểu thuyết bao quát một không gian và thời gian rộng lớn, từ Sài Gòn và các vùng lân cận đến Mỹ, từ những năm 1969 đến 2018. Điều này giúp tác phẩm có khả năng chiếm lĩnh và diễn đạt đời sống rộng lớn, chạm đến nhiều vấn đề như chiến tranh, hậu chiến, đời sống đô thị miền Nam, v.v.

Tác giả sử dụng các tuyến nhân vật để triển khai câu chuyện, các nhân vật được miêu tả rõ ràng, tập trung vào thể hiện số phận, tính cách và những ám ảnh nội tâm, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến hậu chiến tranh. Hồi ức được sử dụng như một chất liệu trung tâm, không chỉ để phản ánh quá khứ mà còn để nâng đỡ và bù đắp cho các nhân vật. Mặc dù vẫn còn một số vấn đề chưa được giải quyết hoàn toàn, nhưng nhìn chung kết thúc tác phẩm được đánh giá là khá “ngọt ngào”, với những cảm giác hạnh phúc và chữa lành.

 “Ở đây nhân vật được biểu đạt chủ yếu theo hướng tính cách biểu hiện thân phận, còn tính cách theo hướng thể hiện những dằn vặt, ám ảnh nội tâm, ám ảnh hậu chiến một cách có chiều sâu cá nhân và bản ngã, vô thức thì còn nhẹ. Nhưng cái được rõ nhất là thân phận.” - Ông Văn Giá nói.

Nhận xét về cuốn tiểu thuyết, nhà phê bình văn học Mai Anh Tuấn đã viết: “Trong vai người nghiên cứu rồi chuyển hóa kết quả nghiên cứu thành câu chuyện tiểu thuyết hấp dẫn, lôi cuốn và xúc động, Nguyễn Phan Quế Mai đã cho độc giả nhìn lại quá khứ, lịch sử một cách sâu sắc hơn. Đó là lịch sử xã hội, đô thị Sài Gòn hay vùng miền Tây sông nước, nhưng hơn hết còn là lịch sử của mỗi cá nhân, không ai giống ai, trong cuộc chiến mà mỗi lựa chọn, tốt hay xấu, đều rất khó rạch ròi và càng khó để phán xét đúng, sai….Nhưng Đời gió bụi không gây cảm giác bi quan, tuyệt vọng, ngược lại, khơi gợi tinh thần bao dung, tha thứ tội lỗi trong quá khứ và yêu thương, trách nhiệm với đời sống hiện tại”

Nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai bày tỏ hy vọng rằng, độc giả Việt Nam cũng sẽ tìm thấy một phần của chính mình trong câu chuyện của những nhân vật. Chị bày tỏ sự biết ơn đối với độc giả Việt Nam và hy vọng đứa con tinh thần của chị sẽ được đón nhận tại quê hương. Quyển sách này là một câu chuyện về tình yêu, và một câu chuyện về hòa bình.