5 năm sau khi Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu – Việt Nam (EVFTA) được thực thi, trao đổi thương mại giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) tăng trưởng vượt bậc. Không chỉ đóng vai trò trụ cột trong quan hệ thương mại, EVFTA còn là nền tảng thúc đẩy cải cách thế chế, đảm bảo sự tăng trưởng xanh và bền vững của mỗi bên.

EVFTA sau 5 năm: Việt Nam – EU giao thương gần 300 tỷ USD. Ảnh minh hoạ: VGP

Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu – Việt Nam (EVFTA) chính thức có hiệu lực ngày 01/08/2020. Hiệp định xóa bỏ hơn 70% thuế quan đối với nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu giữa hai bên, phần thuế còn lại lên tới 99% được gỡ bỏ dần theo lộ trình. Đồng thời, EVFTA cũng nâng cao đáng kể các tiêu chuẩn về môi trường và thị trường lao động.

Tăng trưởng vượt bậc

Theo số liệu của Bộ Công Thương, 5 năm sau khi EVFTA được thực thi, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-EU đã tăng từ 55,4 tỷ USD năm 2020 lên gần 70 tỷ USD vào cuối năm 2024. Theo thống kê chưa đầy đủ, kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào EU sau 5 năm Hiệp định EVFTA ước lên tới 270 tỷ USD. Con số này chiếm gần 40% tổng kim ngạch thương mại tích lũy giữa hai bên kể từ năm 1995, đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại hàng đầu của EU trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và là đối tác lớn thứ 16 của khối này trên toàn cầu. Trong khi đó, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 và là nguồn nhập khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam.

Ông Nguyễn Hải Minh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam. Ảnh: EuroCham

Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, lợi ích mà EVFTA mang lại rất rõ ràng. Báo cáo của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) công bố nhân dịp kỷ niệm 5 năm EVFTA có hiệu lực cho thấy EVFTA đã góp phần tích cực trong việc thúc đẩy thương mại song phương, tạo điều kiện thuận lợi cho cải cách thể chế, nâng cao tiêu chuẩn và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Báo cáo Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) do EuroCham thực hiện trong quý II/2025 cũng cho thấy, 66% doanh nghiệp đang tích cực giao thương giữa EU và Việt Nam; gần 98,2% doanh nghiệp có hiểu biết nhất định về EVFTA.

Ông Nguyễn Hải Minh, Phó Chủ tịch EuroCham, cho biết: “Có một điểm sáng trong con mắt của các doanh nghiệp châu Âu, đấy là việc triển khai và thực thi rất hiệu quả Hiệp định thương mại tự do Việt Nam và EU (EVFTA) trong 5 năm vừa qua, và vai trò của Bộ Công Thương rất then chốt, thể hiện ở việc chung tay cùng với phía EU, chung tay cùng cộng đồng doanh nghiệp để tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tháo gỡ những rào cản trong xuất nhập khẩu”.

Không chỉ thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa, EVFTA còn tạo lực hút mạnh mẽ với dòng vốn đầu tư từ châu Âu, đồng thời nâng tầm vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Với hơn 35 tỷ USD vốn FDI đăng ký tính đến giữa năm 2025, EVFTA trở thành “điểm cộng” trong thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài của Việt Nam từ EU. Nhiều dự án lớn trong lĩnh vực công nghệ cao, năng lượng tái tạo, sản xuất dược phẩm, logistics… đã và đang được triển khai. Đây là nguồn vốn đầu tư thế hệ mới, chất lượng cao, tạo cơ sở để Việt Nam thiết lập nên chuỗi cung ứng mới, tham gia sâu hơn vào mạng lưới cung ứng toàn cầu với tiêu chuẩn cao.

Động lực thúc đẩy cải cách

Không chỉ gia tăng trao đổi thương mại song phương, EVFTA còn là động lực quan trọng thúc đẩy cải cách của mỗi bên. Theo bà Bà Lin Goethals, Giám đốc Viện nghiên cứu châu Âu về châu Á (EIAS) có trụ sở ở Brussels (Bỉ), trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, Việt Nam và EU vẫn chia sẻ nhiều mục tiêu chiến lược chung về phát triển bền vững, xanh hóa nền kinh tế, do đó, bên cạnh lợi ích trực tiếp từ việc cắt giảm thuế theo lộ trình, EVFTA còn thúc đẩy các đối thoại chiến lược giữa EU và Việt Nam: “Ngoài việc cắt giảm mức thuế, một trong những thuận lợi lớn nhất mà EVFTA mang lại là khía cạnh đối thoại về những vấn đề khác của thương mại, như: hàng rào phi thuế quan. Các đối thoại đã được đẩy mạnh hơn trước rất nhiều. Ngoài ra, việc bảo đảm sự phát triển bền vững cũng nằm trong nghị trình được cả Việt Nam và EU quan tâm”.

Chia sẻ đánh giá này, ông Luliu Winkler, Phó Chủ tịch Ủy ban Thương mại quốc tế của Nghị viện châu Âu, cho rằng EVFTA đặt ra lộ trình cắt giảm thuế từng bước cho các lĩnh vực, trong đó có những lĩnh vực chiến lược với cả Việt Nam và EU (năng lượng xanh, công nghệ mới…). Vì thế, để áp dụng tốt nhất những lợi ích mà EVFTA mang lại, cả EU lẫn Việt Nam đều cần thiết đẩy mạnh cải cách thể chế, cắt giảm nhiều quy định, qua đó giúp các doanh nghiệp hai bên có không gian hợp tác linh hoạt hơn, tận dụng tốt hơn tiềm năng từ các lĩnh vực mà hai bên vẫn đang còn rất nhiều dư địa để hợp tác: “Tôi nghĩ chúng ta cần đơn giản hóa các thủ tục. EU hiện đang trong quá trình cắt giảm nhiều quy định theo hướng này và tôi cũng vui mừng được biết Việt Nam cũng đang cắt giảm nhiều quy định, điều chỉnh nhiều điều luật để phục vụ tốt hơn các doanh nghiệp”.

Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, EVFTA cũng đang thúc đẩy các cải cách theo hướng xanh và bền vững hơn. Khi tham gia vào EVFTA, các doanh nghiệp Việt Nam phải đáp ứng nhiều quy định mới liên quan đến xanh hóa sản xuất, trách nhiệm xã hội, minh bạch chuỗi cung ứng…., đặc biệt trong các lĩnh vực xuất khẩu truyền thống của Việt Nam, như: da giày, đồ gỗ. Đây là thách thức nhưng đồng thời cũng là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cao tiêu chuẩn hàng hóa và năng lực nội tại, từ đó gia tăng khả năng cạnh tranh ở nhiều thị trường “khó tính” hơn.

Để đồng hành cùng các doanh nghiệp Việt Nam trong việc tuân thủ các quy định xanh từ EU, như: Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) (từ đầu năm 2026); Luật cấm nhập khẩu nông sản liên quan đến phá rừng (EUDR) từ cuối năm nay... Bộ Công Thương đã xây dựng Cổng CBAM, “Việt hóa” các quy định của EU, giúp các cho doanh nghiệp tiếp cận một cách đơn giản nhất, minh bạch nhất về các quy định của EU.