(VOV5) - Lễ hội Đom Lơng Néak Tà không chỉ là một nét văn hóa độc đáo mà còn là cầu nối gắn kết cộng đồng, thể hiện khát vọng về cuộc sống bình an, mùa màng năng suất.
Hằng năm, mỗi khi mùa nắng chuyển sang mùa mưa (tháng 4,5 theo lịch Mặt Trăng), các phum sóc của đồng bào Khmer ở Trà Vinh (nay thuộc tỉnh Vĩnh Long) lại rộn ràng Lễ hội Đom Lơng Néak Tà. Đây là dịp để cộng đồng tri ân các vị thần hộ mệnh, những người có công với dân làng; cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và cuộc sống bình an. Lễ hội không chỉ là một nét văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc mà còn là sợi dây gắn kết các thế hệ, thắt chặt tình đoàn kết trong cộng đồng.
Nghe âm thanh tại đây:
Tại Ấp Nô Lựa A, xã Nhị Trường, huyện Cầu Ngang (tỉnh Trà Vinh cũ), không khí lễ hội rộn ràng với sự tham gia nhiệt tình của người dân. Trước ngày cúng khoảng 01 tuần lễ, vị Achar (người cao niên, am hiểu về văn hóa truyền thống) cùng những người đứng cao tuổi đi từng nhà thông báo thời gian tổ chức và kêu gọi mọi người cùng chuẩn bị lễ vật. Ông Achar Thạch Chịa, Trưởng Ban tổ chức lễ của ấp Chợ, xã Hiếu Tử, cho biết: "Ta là vị thần có quyền năng bảo hộ dân làng. Do đó người nào có công đóng góp xây dựng, bảo vệ cộng đồng cũng được dân làng quý trọng, tác tượng, cúng bái để tỏ lòng thành kính và cầu xin phước lành, tai qua nạn khỏi. Cúng Neak Ta không phải là hình thức mê tín mà là để tỏ lòng biết ơn đối với những bậc có công với dân làng, cộng đồng đoàn kết hơn".
 Tượng Neák Tà theo nhân vật mà dân làng hình dung, quy ước. Ảnh: Thạch Trà Vinh/VOV-ĐBSCL |
Các vật phẩm cúng Neak Tà thường bao gồm: heo quay, gà, rượu, chuối xiêm, trái dừa, cơm, muối, dầu dừa, chỉ đỏ, hoa quả, bánh trái… Ông Sơn Son, Achar ở ấp Nô Lựa A, chia sẻ: "Từ xa xưa ông bà đã thực hiện nghi thức cúng Neak Ta nhằm cầu xin sự bình an, ngăn được dịch bệnh hoành hành người dân trong xóm. Với việc làm này ông bà tin rằng sẽ được Neak Ta thấu hiểu và phù hộ. Đặt niềm tin vào giới thần linh, nên nghi thức cúng Neak Tà được giữ gìn, đều đặn thực hiện mỗi năm một lần cho đến nay".
Trong nghi thức cúng tế, vị Achar thực hiện nghi thức khấn vái và rót rượu 3 lần cho đến khi cây nhang tàn. Sau đó, các vị Achar báo cáo tình hình vụ mùa năm qua và cầu xin Neak Tà che chở, bảo vệ dân làng khỏe mạnh, mùa màng năng suất. Sau lễ cúng, vật phẩm được sử dụng trong bữa cơm đoàn kết của cả phum sóc. Ông Sơn Son cho biết thêm: "Nghi thức được thực hiện bởi các hộ gia đình trong xóm, theo quy ước là nơi có Neak Ta nào đó bảo hộ. Đây cũng là dịp các gia đình liên hoan chung, giao lưu với nhau, từ đó thắt chặt tình làng nghĩa xóm, tình đoàn kết.
 Sau khi thực hiện xong ngi thức cúng Neák Tà, nhiều nơi còn có nhà sư đến đọc kinh cầu an và chúc phúc dân làng. Ảnh: Thạch Trà Vinh/VOV-ĐBSCL |
Tại ấp Chợ, xã Hiếu Tử, huyện Tiểu Cần, lễ hội Đom Lơng Néak Tà diễn ra với có sự ủng hộ, tham gia nhiệt tình của người dân. Ông Thạch Khia, Achar trong Ban tổ chức, chia sẻ: "Cúng Neak Ta có từ thời người Khmer còn theo tín ngưỡng Bà La Môn giáo, nhưng so với trước kia thì đã lược bớt một số thủ tục, nghi thức để phù hợp với cuộc sống hiện tại hơn. Trước đây nghi lễ này chỉ đơn thuần có cúng Neak Ta thôi, nhưng khi chuyển qua đạo Phật, thì các vị cao niên, vị Acha thống nhất thỉnh nhà sư đến đọc kinh cầu an và làm trai tăng trong dịp này".
Vào buổi tối, người dân các phum, sóc lại tập trung tại miếu để dự lễ cầu an, nơi các vị sư tụng kinh chúc phúc, ôn lại nguồn gốc lễ hội, và cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân làng an lành. Không khí lễ hội càng sôi động hơn với tiếng nhạc Ngũ âm, và tiếng trống Sa Dăm và các trò chơi dân gian. Ở những nơi cộng cư, người Việt và người Hoa cũng tham gia, tạo nên sự giao thoa văn hóa đặc sắc.
Ông Thạch Khia cho biết thêm: "Đối với chúng tôi, cúng Neak Ta còn mang ý nghĩa gìn giữ văn hóa truyền thống. Do đó, chúng tôi luôn chú trọng việc truyền lại, hướng dẫn lớp trẻ thực hiện nghi thức này không để bị mai một. Qua từng năm, lễ cúng Neak Ta ngày càng đông vui, mọi người tự giác đến phụ giúp Ban tổ chức và chuẩn bị lễ vật tươm tất nhất có thể".
Lễ hội Đom Lơng Néak Tà không chỉ là một nét văn hóa độc đáo mà còn là cầu nối gắn kết cộng đồng, thể hiện khát vọng về cuộc sống bình an, mùa màng năng suất. Với giá trị nhân văn và bản sắc văn hóa đặc sắc, lễ hội đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm ngoái. Đây là niềm tự hào của đồng bào Khmer Trà Vinh, góp phần quảng bá hình ảnh, tiềm năng du lịch, và phát huy các giá trị văn hóa gắn với phát triển nông thôn mới.