Ocean Vuong – nhà văn gốc Việt nổi bật nhất của văn học Mỹ đương đại – vừa trở lại với tiểu thuyết “Hoàng đế xứ Gladness” sau thành công vang dội của “Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian”. Tác phẩm này gây tiếng vang trong giới phê bình quốc tế và để lại dư âm sâu đậm ở Việt Nam.

Năm 2022, tác giả Ocean Vuong đã có cơ hội tham gia buổi giao lưu trực tuyến cùng độc giả Việt Nam do Nhã Nam tổ chức. Sự kiện đã thu hút hàng nghìn người theo dõi qua sóng livestream, cho thấy sức hút đặc biệt của Ocean Vuong trong lòng bạn đọc. 

Tác phẩm mới nhất của Ocean Vuong “Hoàng đế xứ Gladness” được phát hành đồng thời tại Mỹ (Penguin Press) và Anh (Jonathan Cape) vào tháng 5/2025. Ngay sau khi ra mắt, tác phẩm đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm của giới phê bình, được chọn vào Câu lạc bộ sách của Oprah Winfrey và xuất hiện trên nhiều tạp chí uy tín như The New Yorker hay The Guardian. Giới chuyên môn ca ngợi đây là “một khúc ca vừa day dứt vừa ấm áp, giàu tính nhân văn nhưng không bi lụy” (The Guardian).

Một khúc ca về sự sống sót và kết nối trong đời sống

“Hoàng đế xứ Gladness” mở ra bức tranh về thị trấn Đông Gladness, Connecticut. Ở đây, chàng trai trẻ Hải, một người Mỹ gốc Việt 19 tuổi đang có ý định tự tử vô tình được bà cụ Grazina, 81 tuổi, gốc Lithuania với chứng mất trí nhớ cứu mạng. Từ cuộc gặp gỡ ấy, một “hợp đồng sống chung” giữa họ đã hình thành: Hải trở thành người chăm sóc cho Grazina, đổi lại là một mái nhà và sự đồng hành ít ỏi trong một thế giới đầy tổn thương.

Thông qua mối quan hệ bất ngờ này, “Hoàng đế xứ Gladness” dần đào sâu vào những đề tài vốn là thế mạnh của tác giả Ocean Vuong: bản sắc, ký ức, tình yêu và sự mất mát.

Tác phẩm khắc họa một cộng đồng nhỏ bé bên lề xã hội: những con người nghiện ngập, bị bỏ rơi nhưng vẫn nuôi giữ khát vọng được kết nối và sẻ chia. Ở nơi dường như chỉ có bóng tối, cuốn sách khẳng định: niềm vui (Gladness) tuy mong manh nhưng vẫn có thể trở thành một sức mạnh sống còn.

Bìa sách Hoàng đế xứ Gladness của Ocean Vuong, bản dịch Nhã Nam 2025.

“Hoàng đế xứ Gladness” chạm tới một trong những chủ đề nhức nhối nhất của thế kỷ 21: những căn bệnh tâm lý tưởng như vô hình nhưng lại chi phối toàn bộ cuộc sống con người.

Tác giả Ocean Vuong không viết về chúng như những khái niệm y khoa khô khan, mà để chúng hiện hữu trong từng nhịp thở, từng hành động, từng khoảnh khắc yếu đuối của nhân vật.

Hải, nhân vật trung tâm trong tác phẩm, chính là điển hình của một người trẻ mắc kẹt trong vòng xoáy tự hại bản thân. Anh lạc lối, mệt mỏi và nhiều lúc bất lực trước chính mình. Qua Hải, ta thấy bóng dáng của một thế hệ trẻ hơn đang phải đối mặt với những áp lực của cuộc sống hiện đại và sự đứt gãy trong những kết nối giữa con người với con người.

Đối nghịch với Hải là bà cụ Grazina, người phải vật lộn với căn bệnh mất trí nhớ. Nếu căn bệnh trầm cảm của Hải là nỗi đau không ai nhìn thấy, thì căn bệnh của bà lại hiện ra rõ rệt nhưng vẫn bị xã hội hờ hững, coi nhẹ, thậm chí là bỏ mặc và quên lãng.

Hai con người, ở hai thế hệ khác nhau, đều mang trong mình những vết thương vô hình. Đó là biểu tượng cho sự mong manh của con người hiện đại trước sức nặng của thời gian và hoàn cảnh.

Không tô vẽ hay bi lụy, tác giả Ocean Vuong đã khắc họa lên một sự thật trần trụi: những vết thương tâm lý không hẳn có hình dạng, nhưng vẫn có thể ăn mòn sự sống của một người theo từng ngày.

Ocean Vuong đã dùng câu chuyện của họ để gợi ra một câu hỏi lớn: làm thế nào chúng ta có thể chăm sóc và kết nối với nhau, khi chính mình cũng còn đang tổn thương? Ở đó, sự dịu dàng trở thành một dạng sức mạnh, và sự quan tâm dù nhỏ bé nhưng lại có khả năng chữa lành nhiều hơn những gì ta tưởng.

Không chỉ dừng lại ở câu chuyện gia đình hay sự chăm sóc, “Hoàng đế xứ Gladness” đặt nhân vật của mình vào những vấn đề mà giới trẻ hôm nay đang đối mặt: chứng nghiện, bệnh tâm lý, sự cô đơn trong một xã hội ngày càng xa cách.

Trong tác phẩm, nhân vật chính Hải phải vật lộn với trầm cảm và cảm giác lạc lõng; trong khi bà cụ Grazina lại dần đánh mất trí nhớ, trở thành biểu tượng cho một thế hệ bị bỏ lại sau lưng.

Hải là đại diện cho một thế hệ trẻ đang loay hoay đi tìm ý nghĩa sống. Anh sống vật lộn với trầm cảm, nghiện ngập và cảm giác lạc lõng giữa một thế giới không ngừng chuyển động. Những trang văn của Ocean Vuong đã khắc họa rất thật sự bấp bênh ấy: khi người trẻ có đủ công cụ để kết nối với cả thế giới, họ lại dễ dàng mất liên lạc với chính bản thân mình.

Song song với Hải là bà cụ Grazina, người dần đánh mất đi chính mình với căn bệnh sa sút trí tuệ tuổi già. Bà là đại diện và hiện thân cho một thế hệ cũ đang dần “bị lãng quên” giữa một xã hội chạy theo tốc độ, nơi tuổi già thường gắn với sự cô độc, chậm chạp và không thể hòa nhập.

Chủ đề “thế hệ trẻ lạc lối” và “thế hệ già bị lãng quên” trong tác phẩm như hai mặt của đồng xu, được tác giả Ocean Vuong tinh tế đặt cạnh nhau, không chỉ là câu chuyện riêng về một người gốc Việt ở Mỹ, mà còn là bức tranh rộng hơn về hai cực đối lập của xã hội hiện đại: nơi có một thế hệ đang lạc lối trong tương lai, và một thế hệ dần bị lãng quên trong quá khứ.

Hành trình mở rộng biên độ sáng tác

Nếu ở tác phẩm đầu tiên, “Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian” có thể xem như một bức thư tự sự, nơi Ocean Vuong phơi bày ký ức gia đình, di sản chiến tranh và những nỗi đau riêng tư, thì “Hoàng đế xứ Gladness” lại mở rộng tầm nhìn ra khỏi cái tôi cá nhân để chạm tới sự kết nối giữa những con người xa lạ.

Ở cuốn tiểu thuyết đầu tay, văn chương của Ocean Vuong đậm chất thơ, phi tuyến tính và trĩu nặng giọng nói nội tâm. Trong tác phẩm mới, chất trữ tình ấy vẫn hiện diện nhưng được đưa vào một câu chuyện tập thể, đời thường và gần gũi hơn.

Nếu trước đây Ocean Vuong đào sâu vào những vết thương thế hệ, thì lần này mạch viết của tác giả lại tập trung vào sự chăm sóc, vào khả năng con người tìm đến nhau trong nỗi bất an chung, để từ đó nuôi dưỡng hy vọng.

Bởi vậy, có thể nói rằng “Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian” giống như một bản nhạc đau đớn của ký ức, trong khi “Hoàng đế xứ Gladness” lại mang giai điệu lặng lẽ của hồi sinh, của ánh sáng hy vọng được tìm thấy ngay giữa những giây phút tối tăm nhất của cuộc đời.

Trong “Hoàng đế xứ Gladness”, Ocean Vuong không chọn đi theo con đường quen thuộc của một cuốn tiểu thuyết về sự săn sóc, mà đặt nhân vật Hải vào cuộc sống của cụ bà Grazina, vốn chẳng có quan hệ huyết thống hay liên hệ gì với nhau.

Đây chính là khái niệm “chosen family”, hay "gia đình tự chọn". Trong bối cảnh nhiều người thuộc thế hệ trẻ đang dần cảm thấy xa cách với gia đình ruột thịt hoặc không tìm thấy sự thấu hiểu cùng “người thân”, thì những tình bạn sâu sắc, những mối quan hệ trong cộng đồng lại trở thành khúc gỗ để họ bám víu, nương tựa về mặt tinh thần.

Câu chuyện của Hải và Grazina là minh chứng cho thấy sự kết nối, đồng cảm và tình thân ruột thịt có thể xuất hiện ở bất cứ đâu, trong bất cứ hoàn cảnh nào. Đôi khi, “người thân” có thể không phải là những người mang chung dòng máu mà có thể là những người dám ngồi cạnh chúng ta trong bóng tối, sẵn sàng hy sinh bản thân vì một người “xa lạ”.

Ngày 27/9, Nhã Nam tổ chức sự kiện ra mắt bản dịch tiếng Việt "Hoàng đế xứ Gladness" của Ocean Vuong tại TP Hồ Chí Minh, với sự tham gia của các diễn giả: Nhà nghiên cứu Nhật Chiêu,TS. Hồ Khánh Vân (Phó Trưởng khoa Văn học, Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM), TS. Trần Tịnh Vy (giảng viên khoa văn học, Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)