Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần thứ 6 đã thành công rực rỡ, đánh dấu đây là Liên hoan có nhiều đơn vị tham gia nhất từ trước tới nay, được tổ chức trong 15 ngày từ 15-30/11 ở hai miền Nam Bắc. Đặc biệt, sự góp mặt của 10 thể loại sân khấu trong Liên hoan đã chứng tỏ nghệ thuật sân khấu là sáng tạo không ngừng, đổi mới không ngừng để tạo ra các giá trị mới, làm mới các giá trị cũ nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ, nâng cao đời sống tinh thần của con người.

Đại diện các đơn vị nghệ thuật nhận Huy chương Vàng ở hạng mục Tác phẩm. Ảnh: qdnd.vn

Trong 27 vở diễn tranh tài tại Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm năm nay đa số kịch bản viết theo lối thử nghiệm. Nhiều vở diễn đã dấn thân khai thác các vấn đề xã hội nhức nhối, nổi bật là tác phẩm “Ảo quan” và “Chuyện của Nả”, hai tác phẩm thẳng thắn phản ánh những nỗi đau giới trẻ đang đối mặt: sức khỏe tinh thần, cô lập trong gia đình, định kiến với cộng đồng mở rộng của những người đồng tính luyến ái (LGBTQ+) và xâm hại trẻ vị thành niên từ người thân.

Thú vị là ở mùa liên hoan năm nay các đơn vị không chỉ thử nghiệm với các đề tài mới, mà ngay cả những tác phẩm dựng lại từ kịch bản kinh điển cũng được chăm chút kỹ lưỡng. Như ở vở “Mê Đê”, Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia Việt Nam, ekip sáng tạo đã giữ 95% nguyên tác cùng tên của thiên tài Euripides, biến đối thoại kịch thành thơ và chuyển thể thành kịch thơ, tác động mạnh mẽ tới lý trí, tình cảm của người xem: “Tôi thấy hay và cảm động và đúng với thực tế cuộc sống, xem rất hấp dẫn và có nhiều đổi mới”.

Nhiều tác phẩm không đặt vấn đề một cách trực tiếp thông qua câu chuyện kịch, dùng hình tượng các nhân vật gắn với mâu thuẫn xung đột để gửi gắm ý tưởng, vấn đề tác phẩm đặt ra khi mờ khi rõ, có lúc ẩn sâu vào lời của nhân vật, có lúc bùng nổ từ những tình huống mang yếu tố bất ngờ, thủ pháp nghệ thuật. Nếu các đoàn Việt Nam trình diễn loạt thể loại phong phú: từ múa rối, xiếc, nhạc kịch đến kịch nói,… thì các đoàn quốc tế giới thiệu những hình thức độc đáo như: độc diễn, kịch hình thể, kịch hát truyền thống, kịch mặt nạ, sân khấu đường phố… Sự đa dạng về hình thức cùng chất lượng đầu tư công phu đã mang lại mùa liên hoan ấn tượng, ghi dấu sự hài lòng cả ở khán giả lẫn giới chuyên môn.

Cảnh trong vở chèo "Câu chuyện tình yêu" của Nhà hát Chèo Quân đội. Ảnh qdnd.vn

NSUT Lê Tuấn, Nhà hát Chèo Hà Nội cho biết: “Tôi thấy sân khấu thử nghiệm này rất tốt ở chỗ không hạn chế sức sáng tạo của đạo diễn, diễn viên. Với tôi, tính chất thử nghiệm tức là điều trước đây mình chưa làm thì bây giờ sân khấu làm. Trên thế giới đã làm nhiều nhưng mới chỉ xuất hiện ở Việt Nam gần đây. Thử nghiệm có nghĩa là tạo ra không gian mới từ âm nhạc cho đến diễn xuất, biểu diễn”.

Điểm sáng của Liên hoan năm nay là chất lượng các tác phẩm của các đoàn quốc tế. Điển hình là tác phẩm “Đêm nay là đêm nào”, Trung Quốc – giải Tác phẩm xuất sắc nhất đã gây ấn tượng mạnh nhờ kịch bản chắc tay, diễn viên xuất sắc và sự giao thoa tinh tế giữa truyền thống Trung Quốc, kịch Hy Lạp và tinh thần Shakespeare. Đây là lần đầu tiên, khán giả chứng kiến một vở kịch với kỹ thuật biểu diễn phức tạp: diễn viên vừa hát hay, vừa nhào lộn điêu luyện. Họ kết hợp múa, diễn xuất và các kỹ năng đặc trưng của hí khúc một cách mượt mà, chuẩn xác. Sự chỉn chu, hài hòa trong xử lý nghệ thuật khiến nhiều nghệ sĩ Việt Nam nể phục, mở ra cách nhìn mới về nghệ thuật sân khấu quốc tế.

Đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama (Nhật Bản), ủy viên Hội đồng giám khảo với khán giả Ninh Bình.

Đạo diễn người Nhật Tsuyoshi Sugiyama, thành viên Ban giám khảo nhận định: “Không chỉ dừng lại ở cảm giác “quen thuộc” hay “gần gũi”, nghệ thuật luôn cần những yếu tố mang tính kích thích, thậm chí đôi khi tạo ra sự lạ lẫm, khiến chúng ta thoáng có cảm giác từ chối vì khác với những gì từng biết. Nhưng chính những trải nghiệm đó cũng là một phần của sự thật. Việc dấn thân khám phá tính thử nghiệm, tìm kiếm cái mới là nỗ lực vô cùng quan trọng đối với bất kỳ loại hình nghệ thuật nào, đặc biệt với thế hệ trẻ – những người sẽ tiếp nối và phát triển truyền thống”.

Bên cạnh đó, ở mùa thứ 6 này, Liên hoan năm nay đánh dấu sự đột phá trong diễn xuất của đội ngũ diễn viên. Nhiều nghệ sĩ đã thể hiện tài năng vượt bậc: ánh mắt, biểu cảm, cử chỉ, bước đi và chuyển động cơ thể đều hòa quyện, tạo nên hình tượng sống động. Như ở vở Mê Đê, diễn viên trẻ Nguyễn Hà đã chinh phục cả những khán giả khó tính nhất, bằng diễn xuất nội tâm đỉnh cao, cô như giải oan cho Mê Đê, đó không còn là người đàn bà giết 2 con mà cô buộc phải giết con trong tâm trạng tự biện hộ, vẫn mang niềm kiêu hãnh và ý thức hệ cao hơn. Hơn nữa sự nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật múa rối và diễn xuất của Nguyễn Hà, tạo hiệu ứng thị giác bùng nôt khi mũi dao xuyên vào hình nộm.

Diễn viên Nguyễn Hà chia sẻ: “Khi nhập vai Mê Đê, tôi muốn người xem cảm thông hơn với hành động của cô ấy. Khi một người đã bị dồn đến chân tường, đặc biệt đối với Mê Đê là 1 con người đầy lòng kiêu hãnh thì chúng ta phải thông cảm cho cô ấy”.

Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần thứ 6 khép lại với những trái ngọt cho một sân khấu tiến bộ, không bảo thủ, một sân khấu cầu thị, sẵn sàng tiếp thu cái mới. Dẫu biết, việc thử nghiệm trong sáng tạo nghệ thuật sân khấu có thể thành công hoặc không thành công; nhưng nếu không thử nghiệm, không dám chấp nhận thất bại thì mãi mãi sân khấu mãi đứng yên tại chỗ.