Hàng loạt các quốc gia trên thế giới trong những ngày qua chính thức công nhận nhà nước Palestine. Động thái ngoại giao quan trọng này mở ra hy vọng hồi sinh giải pháp 2 nhà nước Israel và Palestine, đồng thời có thể tạo nên áp lực quốc tế đủ lớn để chấm dứt cuộc xung đột tại dải Gaza.

Người dân Palestine di chuyển về phía nam sau khi lực lượng Israel ra lệnh cho cư dân Thành phố Gaza sơ tán, ngày 22/9/2025. Ảnh: REUTERS/Dawoud Abu Alkas

Hôm 22/09, phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc (ĐHĐ LHQ) ở New York (Mỹ), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố Pháp chính thức công nhận Nhà nước Palestine. Với quyết định này, Pháp trở thành quốc gia phương Tây mới nhất công nhận nhà nước Palestine, tiếp sau Canada, Anh, Bỉ, Australia hay Bồ Đào Nha.

Bước đi lịch sử

Quyết định mang tính lịch sử từ các nước phương Tây vốn là đồng minh lâu năm của Israel đánh dấu bước ngoặt ngoại giao quan trọng đối với tiến trình hòa bình kéo dài nhiều thập kỷ qua tại Trung Đông, cũng như với thực trạng hiện nay của cuộc xung đột tại Gaza. Trước Pháp, Canada và Anh đã trở thành những nước đầu tiên trong Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) công nhận nhà nước Palestine, bất chấp sự phản đối từ Mỹ. Đáng chú ý, quyết định công nhận nhà nước Palestine của Vương quốc Anh được đưa ra ngay sau chuyến thăm Anh của Tổng thống Mỹ, Donald Trump  (17-19/09), dấu hiệu cho thấy chính phủ của Thủ tướng Keir Starmer đã không lùi bước trước sức ép từ Washington.

Tổng thư ký LHQ, Antonio Guterres phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc (ĐHĐ LHQ) ở New York

Giải thích cho quyết định của London, Ngoại trưởng Anh, bà Yvette Cooper cho rằng việc công nhận nhà nước Palestine không chỉ là một nghĩa vụ đạo đức mà còn là một nỗ lực ngoại giao nhằm giữ hy vọng lâu dài cho giải pháp hai nhà nước Israel và Palestine cùng tồn tại song song trong hòa bình và an ninh. Chung quan điểm này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định đã đến thời điểm tất cả các bên cần nhìn thẳng vào thực tế hiện nay ở Trung Đông, cùng công nhận phẩm giá và tính chính danh của nhau, từ đó mới có thể phá vỡ vòng xoáy không hồi kết của bạo lực và tàn phá. Tổng thống Pháp thậm chí đề xuất gửi một lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ đến dải Gaza để duy trì ổn định, hòa bình lâu dài ở vùng đất này.

Ông Wolf-Christian Paes, chuyên gia về xung đột vũ trang tại Viện quốc tế về nghiên cứu chiến lược – IISS có trụ sở ở London (Anh), nhận định: “Mục đích công nhận nhà nước Palestine của một số nước phương Tây là để hướng đến giải pháp hai nhà nước đã được nhất trí trong Thỏa thuận Oslo từ hơn 30 năm trước nhưng đạt được rất ít tiến bộ trong hơn 2 thập kỷ qua. Ý định ở đây là một bước đi, dù có ý nghĩa biểu tượng, cũng sẽ tạo ra một động lượng mới cho tiến trính dẫn đến giải pháp hai nhà nước”.

Trong khi đó, Tổng thư ký LHQ, Antonio Guterres cho rằng điều quan trọng trong bối cảnh an ninh hiện nay ở Trung Đông là các bên có rất ít, thậm chí là không có bất kỳ lựa chọn thay thế nào lâu dài và bền vững, cho giải pháp hai nhà nước Israel và Palestine tồn tại song song. “Những người phản đối cần phải trả lời câu hỏi căn bản: giải pháp thay thế là gì? Liệu có phải là kịch bản một nhà nước, trong đó người Palestine bị từ chối những quyền cơ bản? Điều này có thể xảy ra trong thế kỷ 21 được sao? Khi đó sẽ không có hòa bình lẫn công lý, và cần phải nói rõ rằng nhà nước cho người Palestine là một quyền lợi, chứ không phải là một phần thưởng”

Không phải nhiệm vụ dễ dàng

Việc các nước phương Tây đẩy mạnh việc công nhận nhà nước Palestine nhận được sự ủng hộ của nhiều quốc gia tham dự ĐHĐ LHQ. Ngoại trưởng Saudi Arabia, ông Faisal bin Farhan, kêu gọi tất cả các quốc gia noi gương các nước phương Tây và công nhận nhà nước Palestine. Trong khi đó, Chủ tịch ĐHĐ LHQ khóa 80, đồng thời là cựu Ngoại trưởng Đức, bà Annalena Baerbock khẳng định việc 142 quốc gia thành viên LHQ hôm 22/09 bỏ phiếu thông qua Tuyên bố New York (về giải quyết hòa bình vấn đề Palestine và thực thi giải pháp hai nhà nước) là thông điệp mạnh mẽ cho thấy đa số cộng đồng quốc tế muốn chấm dứt ngay lập tức cuộc xung đột tại dải Gaza, đồng thời trao cho người dân Palestine quyền lợi của một nhà nước đầy đủ.

Tổng thống Palestine, Mahmoud Abbas cũng cho rằng những động thái ngoại giao ủng hộ Palestine những ngày qua chính là lời kêu gọi LHQ trao cho Palestine tư cách thành viên đầy đủ.

Tuy nhiên, giới quan sát đánh giá đây không phải là nhiệm vụ dễ dàng với Palestine. Chuyên gia Victor J.Willi, Giám đốc điều hành Viện nghiên cứu Trung Đông của Thụy Sỹ (MEIS), cho rằng trong làn sóng các quốc gia phương Tây công nhận nhà nước Palestine những ngày qua, có một số quốc gia hành động vì đạo đức, lý tưởng, một số khác vì sức ép đối nội, nhưng thách thức lớn nhất nằm ở việc các quốc gia trên tiếp theo sẽ hành động ra sao để bảo vệ quyền lợi cho nhà nước Palestine, đặc biệt trong trường hợp xung đột lợi ích với Mỹ, đồng minh số 1 của Israel và vẫn phản đối việc công nhận nhà nước Palestine.

Trong tuyên bố hôm 22/09, sau khi một số nước phương Tây công nhận nhà nước Palestine, Nhà Trắng cho biết Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo việc các đồng minh chủ chốt của Mỹ công nhận Nhà nước Palestine đồng nghĩa với việc tưởng thưởng cho lực lượng Hamas sau cuộc tấn công vào Israel. Vì thế, việc LHQ trao cho Palestine tư cách thành viên đầy đủ vẫn là triển vọng khó khăn.

Chuyên gia Victor J.Willi đánh giá:“Đây là những biến chuyển có tính biểu tượng và có thể có chút tác động về mặt pháp lý, nhưng về cân bằng quyền lực hay những vấn đề lớn hơn, việc này không thực sự thay đổi nhiều. Nhưng có thể trong dài hạn, từ 10-20 năm tới, các sử gia sẽ nhìn lại và đánh giá rằng đây thực sự là thời điểm dẫn đến sự ra đời nhà nước Palestine. Có thể lắm”.

Một lo ngại lớn hiện nay của các nước phương Tây vừa công nhận nhà nước Palestine là các cảnh báo trả đũa từ phía Israel. Trong những ngày qua, nhiều quan chức Israel đã công khai đe dọa sẽ sáp nhập phần Bờ Tây vốn đang do chính quyền Palestine quản lý vào nước này, một kịch bản này có thể khiến khủng hoảng ở Trung Đông thêm trầm trọng.