Khi thế giới chịu ảnh hưởng rõ nét của biến đổi khí hậu và cuộc đua về tiêu chuẩn xanh ngày càng gia tăng, Việt Nam không thể đứng ngoài. Từ dự thảo Văn kiện trình  Đại hội XIV của Đảng cộng sản Việt Nam đến những phân tích tại Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2025 vừa kết thúc tại Thành phố Hồ Chí Minh, cho thấy kinh tế xanh trở thành điểm nhấn của tư duy phát triển quốc gia. Đây là lựa chọn chiến lược để Việt Nam không tụt hậu và bắt nhịp với những thay đổi đầy áp lực trong cấu trúc kinh tế toàn cầu.

Chuyển đổi xanh trong công trình xây dựng luôn là một trong những vấn đề quan trọng và cấp thiết. Ảnh: vietnamarchi.vn

Kinh tế xanh, chuyển đổi xanh là con đường tạo ra động lực tăng trưởng mới và bảo vệ vị thế quốc gia trong thập kỷ cạnh tranh phía trước.

Kinh tế xanh: động lực phát triển mới

Điểm sáng trong dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng là kinh tế xanh không còn được nhắc đến như một định hướng tham khảo, mà trở thành động lực phát triển mới, gắn chặt với các trụ cột: chuyển đổi số – đổi mới sáng tạo – nâng cao chất lượng tăng trưởng. Dự thảo đưa ra những chuyển dịch quan trọng: kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và kinh tế tri thức được đặt ra như ba hướng phát triển chủ lực. Mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 được cụ thể hóa bằng các công cụ chính sách: thuế carbon, thị trường carbon, tiêu chuẩn xanh trong đầu tư công. Chất lượng tăng trưởng được đặt lên trên số lượng, ưu tiên các ngành công nghệ cao, năng lượng tái tạo, sản xuất sạch. Điều này cho thấy Đảng đã nhìn rõ yêu cầu cấp bách: muốn vươn lên nhóm nước thu nhập cao vào 2045, Việt Nam không thể đi bằng con đường cũ.

Thủ tướng khẳng định 3 quan điểm nhất quán và xuyên suốt của Việt Nam trong quá trình “chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số” tại Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2025. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Câu chuyện kinh tế xanh, chuyển đổi xanh của Việt Nam được Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ với cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước cũng như với các đối tác quốc tế tại Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2025: “Chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số là xu thế tất yếu, là lựa chọn chiến lược, là yêu cầu khách quan và là ưu tiên hàng đầu của các quốc gia để phát triển nhanh và bền vững. Chúng tôi cam kết hợp tác chặt chẽ với các đối tác với các doanh nghiệp để cùng phát triển".

Việt Nam đang sở hữu một “mỏ vàng xanh” với quy mô hiếm có trong khu vực. Đó là tiềm năng điện gió ngoài khơi lên đến 600 GW; năng lượng mặt trời có thể vượt300 GW; các ngành kinh tế xanh có thể đóng góp 10 – 12% GDP vào năm 2030.

Tuy nhiên, Việt Nam hiện vẫn chưa khai thác được tiềm năng lớn đó. Nhiều dự án năng lượng tái tạo chưa được triển khai bởi thiếu khung pháp lý và hạ tầng truyền tải. Vốn đầu tư xanh còn hạn chế, đặc biệt trong bối cảnh chi phí chuyển đổi xanh ngày càng tăng.

Nếu không tháo gỡ, Việt Nam có thể đánh mất “cửa sổ cơ hội” khi thế giới bước vào giai đoạn cạnh tranh mới về công nghệ năng lượng và tiêu chuẩn xanh.

Những hướng đi chiến lược

Chuyển đổi xanh muốn thành công phải trở thành chiến lược quốc gia thống nhất. Điều đầu tiên Việt Nam xác định cần hoàn thiện thể chế, có một khung luật đồng bộ về kinh tế tuần hoàn, dữ liệu số, phát thải carbon, tài chính xanh… để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn. 

Song song, Nhà nước sẽ đóng vai trò "kiến trúc sư", dẫn dắt. Một cơ chế mở, minh bạch, khuyến khích sáng tạo sẽ là nền móng cho sự phát triển kinh tế xanh.

Bên cạnh đó, hạ tầng số và hạ tầng xanh phải được xem là một thể thống nhất.

Một yếu tố khác không kém phần quan trọng là con người. Chuyển đổi số hay xanh không chỉ là chuyện của công nghệ, mà là thay đổi tư duy. Việt Nam sẽ đào tạo thế hệ lao động có khả năng làm việc với dữ liệu, với trí tuệ nhân tạo, nhưng đồng thời có đạo đức nghề nghiệp và ý thức sinh thái. 

Phát triển bền vững không có nghĩa là đi chậm. Ngược lại, là cách đi nhanh và xa hơn khi nền móng đã ổn định. Nếu thể chế được củng cố, hạ tầng được số hóa và xanh hóa, nhân lực được nâng cấp,  Việt Nam có thể bứt phá bằng chính con đường riêng: phát triển xanh, công nghệ cao, dựa vào tri thức và đổi mới sáng tạo.

Thế giới đang định hình lại trật tự kinh tế bằng hai tiêu chuẩn mới: xanh và số. Quốc gia nào chiếm lĩnh được hai "mặt trận" này sẽ trở thành trung tâm của chuỗi giá trị mới.

Dự thảo Văn kiện trình  Đại hội XIV và các khuyến nghị tại Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2025 gặp nhau ở quan điểm: chuyển đổi xanh là khoản đầu tư cho tương lai. Nếu tận dụng tốt cơ hội, Việt Nam có thể trở thành trung tâm năng lượng tái tạo, đón làn sóng vốn xanh và tạo ra mô hình tăng trưởng năng suất cao – sạch – bền vững. Và trong thập kỷ nhiều biến động này, lựa chọn xanh không chỉ để đi nhanh, mà để đi xa. Quan trọng hơn: đi đúng hướng.