Diễn ra từ 09/09 đến 30/09 tại trụ sở Liên hợp quốc (LHQ) ở New York, Mỹ, kỳ họp lần thứ 80 Đại hội đồng LHQ (UNGA-80) là dịp để các quốc gia tri ân những đóng góp của tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh trong 80 năm qua, đồng thời định hình tương lai của chủ nghĩa đa phương, cũng như định hướng phát triển toàn cầu trong những năm tới.

Với chủ đề: “Tốt đẹp hơn cùng nhau: 80 năm và hơn nữa cho hòa bình, phát triển và nhân quyền”, UNGA-80 kéo dài trong 3 tuần, với hàng loạt hội nghị thượng đỉnh quan trọng liên quan đến hòa bình, an ninh thế giới, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu hay lộ trình thực thi các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của các quốc gia.

Sự kiện trọng tâm của UNGA-80 là Tuần lễ cấp cao, kéo dài từ 22/09 đến 30/09, với hàng loạt các hội nghị quan trọng, gồm: Hội nghị cấp cao kỷ niệm 80 năm thành lập LHQ (22/09); Hội nghị Thời điểm SDG ngày 22/09; Thượng đỉnh Khí hậu ngày 24/09; Hội nghị cấp cao Công bố Đối thoại toàn cầu về quản trị trí tuệ nhân tạo (25/09); Phiên thảo luận chung từ 23-27/09 và ngày 29/09. Ngoài ra, UNGA-80 còn có các hoạt động đáng chú ý khác, như: Kỷ niệm lần thứ 30 Chương trình hành động thế giới vì tuổi trẻ (25/09); Kỷ niệm và thúc đẩy Ngày quốc tế về loại bỏ hoàn toàn vũ khí hạt nhân (26/09); Thượng đỉnh hai năm đầu tiên về tính bền vững, bao trùm và kiên cường của kinh tế toàn cầu…

Biểu tượng của Liên hợp quốc tại Trụ sở Liên hợp quốc ở Thành phố New York, New York, Mỹ, ngày 23/8/2022. Ảnh: REUTERS/David 'Dee' Delgado

Diễn ra trong năm LHQ kỷ niệm 80 năm thành lập (1945-2025) và vào thời điểm thế giới tiếp tục chứng kiến những biến động to lớn về địa chính trị, trao đổi thương mại, quản trị công nghệ, ứng phó với biến đổi khí hậu… UNGA-80 được xem là phép thử lớn đối với vai trò của LHQ như là diễn đàn đa phương lớn nhất và quan trọng nhất hành tinh trong việc thúc đẩy đối thoại và hợp tác giữa các quốc gia, giữ gìn hòa bình, an ninh cũng như thiết lập các chuẩn mực quản trị toàn cầu. Bên cạnh đó, UNGA-80 cũng sẽ cho thấy liệu các quốc gia thành viên LHQ có thực sự cam kết đủ lớn đối với việc biến các mục tiêu trong Hiệp định Tương lai, được thông qua vào năm ngoái, trở thành hiện thực hay không.

Tổng thư ký LHQ, ông Antonio Guterres, cho biết: “Chúng ta đã xác định rõ việc hợp tác quan trọng như thế nào trong thời đại của trí tuệ nhân tạo và thế giới số, không chỉ là sự hợp tác giữa những quốc gia phát triển, mà là sự hợp tác cho phép các nước đang phát triển trở thành một phần hưởng lợi từ AI. Tiếp đến, biến đổi khí hậu cũng là lĩnh vực đặc biệt quan trọng, vào thời điểm việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo đã chứng minh rằng năng lượng tái tạo là cách thức tốt nhất và rẻ nhất để tạo ra năng lượng. Ngoài ra, chúng tôi cũng đang thúc đẩy một nghị trình mới cho hòa bình, tức là đối thoại, hợp tác để các nền văn hóa và văn minh khác nhau có thể hợp tác cùng nhau”.

Tổng thư ký LHQ, ông Antonio Guterres. Ảnh: REUTERS/Mike Segar

Nhằm đạt được các mục tiêu hết sức tham vọng đặt ra tại UNGA-80, hôm 26/08, ĐHĐ LHQ đã thông qua nghị quyết thành lập một cơ quan cố vấn về AI với tên gọi “Hội đồng Khoa học quốc tế độc lập về AI”. Hội đồng này sẽ công bố các báo cáo đánh giá khoa học dựa trên bằng chứng, tổng hợp và phân tích những nghiên cứu hiện có liên quan đến cơ hội, rủi ro và tác động của AI nhằm giúp các quốc gia đưa ra quyết định liên quan đến công nghệ mang tính cách mạng này. Hôm 03/09, LHQ cũng hối thúc các quốc gia nhanh chóng đưa ra lộ trình bảo vệ khí hậu để các cam kết được đưa vào Báo cáo về hành động khí hậu toàn cầu vào hôm 24/09 tại Thượng đỉnh khí hậu.

Vấn đề Palestine

Nhận được nhiều kỳ vọng đạt các kết quả đột phá về quản trị AI, thực thi SDGs, cam kết ứng phó biến đổi khí hậu… nhưng UNGA-80 cũng có nguy cơ bị chia rẽ lớn bởi các xung đột địa chính trị hiện nay trên thế giới, đặc biệt là các tranh cãi liên quan đến xung đột tại dải Gaza và vấn đề nhà nước Palestine. Trước thềm UNGA-80, một loạt các quốc gia phương Tây, như: Anh, Pháp, Bỉ, Canada… tuyên bố sẽ công nhận nhà nước Palestine trong khuôn khổ kỳ họp UNGA-80. Đây là thay đổi chính sách đối ngoại mang tính bước ngoặt của các quốc gia vốn là đồng minh thân cận với Israel, phản ánh sự quan ngại và bất bình ngày càng lớn của các quốc gia này trước khủng hoảng nhân đạo trầm trọng tại dải Gaza cũng như việc chính quyền Israel tiếp tục theo đuổi các chiến dịch quân sự quy mô lớn tại dải đất này.

Ngoại trưởng Pháp, Jean-Noel Barrot, tuyên bố: “Nước Pháp đã sẵn sàng để công nhận đầy đủ nhà nước Palestine. Sự công nhận này là một quyết định lớn của nước Pháp, đồng thời là một biểu hiện của cả sự chối bỏ cũng như là một lời kêu gọi. Đây là sự chối bỏ đối với suy nghĩ rằng phe theo đuổi chiến tranh đang chiến thắng phe theo đuổi hòa bình”.

Tuy nhiên, kế hoạch công nhận nhà nước Palestine của các quốc gia trên đang gặp các thách thức lớn từ chính trong nội bộ phương Tây. Hôm 29/8, chính quyền Mỹ thông báo không cho phép Tổng thống Chính quyền Palestine, ông Mahmoud Abbas đến New York để tham dự UNGA-80 với các nhà lãnh đạo thế giới. Ngoài ông Abbas, khoảng 80 người Palestine khác cũng chịu tác động của quyết định từ chối và thu hồi thị thực nói trên.

Giải thích cho việc đưa ra quyết định này, Bộ Ngoại giao Mỹ cáo buộc phía Palestine làm suy yếu triển vọng hòa bình tại Trung Đông, lí lẽ mà nhiều quốc gia châu Âu phản đối gay gắt. Đối với Liên hợp quốc, quyết định trên cũng khiến quan hệ giữa tổ chức này với chính quyền Mỹ của Tổng thống Donald Trump thêm phức tạp, trong bối cảnh ông Donald Trump thời gian đã cắt giảm các khoản tài trợ, đóng góp cho LHQ, rút nước Mỹ khỏi nhiều cơ quan của Liên hợp quốc, thậm chí đe dọa rời bỏ LHQ.

Ông Martin Jacques, nguyên là chuyên gia Khoa Chính trị và nghiên cứu quốc tế, Đại học Cambridge (Anh), nhận định: “Đây là một tình huống thực sự nguy hiểm cho LHQ. LHQ có thể bị đe dọa bởi mối quan hệ với nước Mỹ. Chúng ta sẽ chờ xem điều gì sẽ xảy ra nhưng sẽ rất không hay và là một động thái rất tiêu cực nếu nước Mỹ quyết định rời khỏi LHQ. Đó sẽ là một vấn đề lớn, nhưng hy vọng là nó không xảy ra”.

Dự kiến, tại cuộc gặp Tổng thống Mỹ trong tuần này tại Washington (Mỹ), nhiều lãnh đạo các nước châu Âu sẽ trao đổi với Tổng thống Mỹ Donald Trump về các vấn đề  tại UNGA-80, bên cạnh các thảo luận chính về xung đột tại Ukraine.