Ngày 5/9, hơn 22 triệu học sinh, sinh viên Việt Nam bước vào năm học mới. Những ngày sau khi thành lập nước, 80 năm trước, phong trào 'Bình dân học vụ' do Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi xướng đã mở ra hành trình xóa mù chữ chưa từng có trong lịch sử dân tộc. Phong trào tạo nền tảng để ngày nay, giáo dục Việt Nam nỗ lực hội nhập quốc tế, góp phần xây dựng đất nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự khai mạc lớp huấn luyện cán bộ bình dân học vụ (khóa Hồ Chí Minh) tại Hà Nội ngày 8/10/1945. Ảnh: Sách Bác Hồ với giáo dục.

Một ngày sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (2/9/1945), Chính phủ lâm thời đã tổ chức phiên họp đầu tiên vào ngày 3/9/1945. Trong bối cảnh hơn 90% dân số không biết chữ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định xóa nạn mù chữ là một trong những nhiệm vụ cấp bách của đất nước. 

Bình dân học vụ để chống nạn mù chữ.

Phong trào “Bình dân học vụ” ra đời như một hành động cấp bách và nhanh chóng lan rộng khắp cả nước. Theo tư liệu, chỉ sau một năm, đã có 75.000 lớp học được tổ chức, với sự tham gia của 95.000 giáo viên và hơn 2,5 triệu người dân đã biết đọc, biết viết. Đây là một kỳ tích hiếm có về xã hội hóa học tập, phản ánh tinh thần yêu nước, đoàn kết và khao khát tri thức của toàn dân tộc.

Một số hiện vật tại trưng bày "Bình dân học vụ - thắp sáng tương lai". Ảnh: Bảo tàng Lịch sử quốc gia

Đến năm 1959, toàn bộ các tỉnh đồng bằng, trung du miền Bắc hoàn thành xóa mù chữ cho người dân trong độ tuổi 12-50. Đặc biệt, đến cuối năm 1965, nạn mù chữ cơ bản được xóa bỏ tại các tỉnh miền núi phía Bắc…

Phong trào “Bình dân học vụ” không chỉ xóa mù chữ mà còn góp phần nâng cao dân trí, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Đó là bước khởi đầu vững chắc cho sự nghiệp giáo dục cách mạng, đặt nền móng cho hành trình 80 năm phát triển sau này. Ông Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia, nơi đang tổ chức trưng bày "Bình dân học vụ - thắp sáng tương lai" khẳng định: Phong trào không chỉ đơn thuần là cuộc vận động học chữ mà gọi là sự thức tỉnh công dân, ý chí tự lực vươn lên và tinh thần đoàn kết dân tộc. Tinh thần học để làm người, học để phụng sự Tổ quốc đồng thời là lời khẳng định về giá trị của tri thức giáo dục mãi còn nguyên giá trị, đặc biệt là trong sự nghiệp phát triển đất nước hôm nay.

Xây dựng nền giáo dục hội nhập

Từ những lớp học đơn sơ thời kỳ kháng chiến, nền giáo dục Việt Nam đã trải qua hành trình dài để bước vào thời kỳ hiện đại, hội nhập sâu rộng với thế giới. Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, ngành giáo dục đã và đang khẳng định vai trò then chốt trong phát triển con người, nâng cao dân trí và bồi dưỡng nhân tài. Theo Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo Nguyễn Kim Sơn, chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay. Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Đây là nền tảng chính trị quan trọng để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Hình ảnh nông dân học ngoài đồng ruộng tại trưng bày "Bình dân học vụ - thắp sáng tương lai”. Ảnh: nhandan.vn

Cùng với đó, chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển giáo dục và đào tạo đang được xây dựng; bốn đạo luật quan trọng về giáo dục (Luật Nhà giáo, Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi) đã và dự kiến được ban hành trong năm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc để vận hành một nền giáo dục hiện đại, đồng bộ và hiệu quả. Việc chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giáo dục STEM (Khoa học (Science), Công nghệ (Technology), Kỹ thuật (Engineering), Nghệ thuật (Art), và Toán học (Mathematics) cũng đang mở ra cơ hội để giáo dục bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng và đổi mới toàn diện. Năm nay cũng là năm đầu tiên triển khai việc miễn học phí cho trẻ mầm non, học sinh phổ thông cả nước…

Năm học 2025 - 2026 sẽ khai mở những con đường mới cho giáo dục Việt Nam. Trong thư gửi động viên ngành giáo dục dịp khai giảng năm học mới 2025 - 2026, Chủ tịch nước Lương Cường tin tưởng học sinh, sinh viên có khát vọng lớn lao để xây dựng đất nước phồn vinh; ngành giáo dục tiếp tục hướng tới mục tiêu hình thành và phát triển toàn diện con người về tri thức, đạo đức, kỹ năng, bản lĩnh và khát vọng, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên vươn mình.