(VOV5) - Châu Âu trải qua mùa cháy rừng dữ dội kỷ lục, hơn 1 triệu ha rừng bị thiêu rụi, buộc các nước phải thay đổi chiến lược nông – lâm nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu.
Các quốc gia châu Âu đang trải qua những đợt cháy rừng lớn nhất được ghi nhận trong lịch sử hiện đại. Theo giới chuyên gia, thực trạng này buộc các nước châu Âu phải đẩy nhanh các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu, đồng thời thay đổi cách thức sản xuất lâm-nông nghiệp.
Theo dữ liệu được Hệ thống Thông tin Cháy rừng châu Âu (EFFIS) công bố hôm 26/08, đã có hơn 1 triệu ha rừng tại Liên minh châu Âu (EU) đã bị cháy rụi kể từ đầu năm đến nay. Đây là diện tích rừng bị cháy nhiều nhất tính theo năm kể từ khi hệ thống trên bắt đầu thu thập số liệu thống kê chính thức vào năm 2006. Cụ thể, theo EFFIS, tính đến ngày 26/8 vừa qua, các đám cháy đã tàn phá tổng cộng 1.028.000 ha rừng tại EU, lớn hơn cả diện tích đảo Síp. Kỷ lục trước đó là vào năm 2017 với 998.000 ha rừng bị thiêu rụi hoàn toàn.
 Cháy rừng ở vùng núi Santa Cristina de Cobres, tỉnh Pontevedra, Tây Ban Nha ngày 21/8/2025. Ảnh: REUTERS/Nacho Doce |
Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là hai quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất và cùng nhau chiếm khoảng 2/3 diện tích rừng bị cháy của cả EU. Cháy rừng cũng đã khiến ít nhất 8 người ở hai nước này thiệt mạng và buộc các nhà điều hành phải đóng cửa dịch vụ đường sắt cũng như đường bộ. Đặc biệt, tại Tây Ban Nha, cháy rừng là thảm họa môi trường nghiêm trọng nhất trong nhiều năm tại nước này. Theo số liệu chính thức của chính phủ Tây Ban Nha, các đám cháy đã thiêu rụi hơn 350.000 ha rừng, cướp đi sinh mạng của 4 người và buộc hàng nghìn người phải sơ tán. Giới chức Tây Ban Nha đã buộc phải tuyên bố những khu vực chịu thiệt hại là “vùng thảm họa”, qua đó mở đường cho việc cấp viện trợ trực tiếp, giảm thuế và các hỗ trợ khác.
Giáo sư địa lý tự nhiên tại Đại học Barcelona, ông Javier Martin-Vide, nhận định các vụ cháy rừng dữ dội đang hoành hành khắp châu Âu mùa Hè năm nay được xem là lời cảnh báo về những mối nguy hiểm ngày càng tăng do biến đổi khí hậu. Theo ông Javier Martin-Vide, các mô hình để mô phỏng và nghiên cứu khí hậu cho thấy tình hình thời tiết sẽ xấu đi trong những thập kỷ tới. Nhiệt độ vượt 40 độ C tại Trung và Bắc Âu sẽ gây ra những thách thức nghiêm trọng đối với những nước chưa quen với nắng nóng cực đoan.
Một số nhà khoa học và chuyên gia quản lý thiên tai khác thì cho rằng sự gia tăng các vụ cháy cực đoan tại châu Âu là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố khí hậu và con người. Chuyên gia quản lý thảm họa Efthymios Lekkas (Hy Lạp) cho biết bên cạnh biến đổi khí hậu, khoảng 90% vụ cháy ở nước này liên quan đến hoạt động của con người, từ sự bất cẩn trong sinh hoạt cho tới cố ý phóng hỏa.
Giáo sư Stefan H.Doerr thuộc Đại học Swansea (Xứ Wales), chuyên gia về các vụ cháy ở các vùng đất hoang, thì cho biết các vụ cháy rừng trên thế giới đã gia tăng hơn 20% trong 4 thập kỷ qua, nhất là ở Bắc Bán cầu. Tuy nhiên, ngoài nguyên nhân biến đổi khí hậu thì điều kiện thổ nhưỡng và sự thay đổi trong canh tác nông nghiệp cũng góp phần khiến các vụ cháy nghiêm trọng hơn, điển hình là quanh khu vực Địa Trung Hải.
Giáo sư cho biết: “Một yếu tố quan trọng khác khiến cháy rừng nghiêm trọng hơn, đặc biệt tại châu Âu, đó là vì các khu vực có thảm thực vật dễ cháy đang tăng nhanh, nhất là ở khu vực Địa Trung Hải. Điều này liên quan mật thiết đến việc suy giảm dân số nông thôn. Nhiều người không còn làm nông ở những khu vực xa xôi và thậm chí ở cả những khu vực quanh các thành phố. Do đó, thảm thực vật tăng nhanh, nhiều đám cây bụi và nhiều rừng hơn, tạo ra cảnh quan dễ cháy hơn”.
 Một chiếc máy bay chữa cháy bay qua đám cháy rừng ở Castelo Novo, khu vực Fundao, Bồ Đào Nha, ngày 21/8/2025. Ảnh: REUTERS/Violeta Santos Moura |
Trung tâm Nghiên cứu chung của Ủy ban châu Âu cảnh báo mùa cháy rừng năm nay vẫn chưa thể kết thúc. Nghiên cứu từ các mô hình khí hậu mùa cho thấy nhiệt độ cao hơn trung bình có thể kéo dài tới tháng 9 tại một số khu vực của Pháp, Bắc Italia và Hungary, trong khi lượng mưa dự báo vẫn thấp hơn mức bình thường ở phần lớn Nam và Trung Âu. Nhằm ứng phó với nguy cơ cháy rừng ngày càng nghiêm trọng, các chuyên gia châu Âu cho rằng chìa khóa để giảm thiểu rủi ro là thích ứng với biến đổi khí hậu, trước hết trong lĩnh vực nông nghiệp. Tại Pháp, Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha, một số công ty sản xuất ô liu và rượu vang đã chuyển khu vực sản xuất lên các vùng đất cao hơn để tìm kiếm các điều kiện khí hậu thuận lợi hơn nhằm duy trì cả chất lượng và sản lượng. Nhà nghiên cứu về khí hậu Javier Martin-Vide cũng đề xuất các chính phủ các nước cần triển khai các chiến lược đổi mới như tạo ra cảnh quan xen kẽ rừng và cánh đồng canh tác để nâng cao khả năng phòng chống cháy rừng. Đây cũng là quan điểm của ông Alexander Held, chuyên gia quản lý rừng tại Viện rừng châu Âu (EFI).
Ông cho biết: “Vấn đề cốt lõi sẽ là chúng ta quản lý cảnh quan ra sao? Cần phát triển hình thái rừng nào, loại nông nghiệp nào? Ngoài ra còn vấn đề nông nghiệp tái sinh nhằm giữ nước lại trong môi trường. Trên thực tế là có rất nhiều việc chúng ta đã làm ngược lại trong vài thập kỷ qua, thậm chí là hàng thế kỷ qua, nhất là việc đưa nước ra khỏi môi trường tự nhiên”.
Bên cạnh các biện pháp trên, các chuyên gia và quan chức châu Âu cho rằng việc ứng phó cần kết hợp hỗ trợ chiến thuật khẩn cấp, như: điều động lực lượng và phương tiện chữa cháy quốc tế, trang thiết bị tốt hơn và tuần tra ban đêm, với chiến lược trung và dài hạn, bao gồm quản lý rừng và đất hiệu quả hơn, hệ thống phòng ngừa và giám sát tốt hơn, xử lý nghiêm hành vi phóng hỏa và bất cẩn…. Hiện tại, các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) có Cơ chế bảo vệ dân sự (UCPM) của EU để tăng cường hợp tác trong ứng phó thảm họa tự nhiên hoặc nhân đạo. Tính đến giữa tháng 8, cơ chế này đã được kích hoạt 16 lần trong mùa cháy rừng năm nay, ngang bằng với tổng số lần cơ chế được kích hoạt trong cả năm 2024.