Sau 4 tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Việt Nam đã thu được những thành công bước đầu trong tổ chức lại mô hình nền hành chính. Khoảng thời gian này cho thấy cách bộ máy phản ứng trước thay đổi, cách người dân tiếp nhận và quan trọng hơn: mô hình này đang gợi mở định hướng cho chặng đường tiếp theo.

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại 34 tỉnh, thành phố là bước đi quan trọng trong cải cách thể chế và sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả tại Việt Nam. Việc triển khai được tiến hành đồng bộ, toàn diện, từ hoàn thiện thể chế, chính sách đến ban hành hướng dẫn cụ thể để địa phương tổ chức thực hiện.

Ảnh minh họa: VOV

Vận hành ổn định, bộ máy bước đầu đi vào nề nếp

Triết lý khi xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp là hướng đến một bộ máy tinh gọn, giảm chồng chéo, nâng cao hiệu quả điều hành và rút ngắn khoảng cách giữa chính quyền và người dân. Đây là cuộc cải cách toàn diện, sâu sắc nhất trong sắp xếp tổ chức bộ máy ở  địa phương của Việt Nam trong hàng chục năm qua.

Sau 4 tháng đi vào hoạt động (từ 1/7/2025), mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã vận hành cơ bản thông suốt, góp phần giải quyết thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp, bảo đảm quốc phòng, an ninh ở cơ sở. Tỉ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn tăng, thời gian chờ đợi giảm, quy trình liên thông rõ ràng hơn. Một số nơi áp dụng mô hình tiếp nhận - xử lý hồ sơ theo nhóm chức năng, thay vì chia nhỏ theo từng phòng ban như trước. Điểm đáng ghi nhận là sự chuyển dịch trong thái độ phục vụ nhân dân, thay vì để người dân tự xoay xở, cho thấy sự dịch chuyển từ “quản lý” sang “đồng hành”.

Trao đổi tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Phó thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ bản chất của mô hình mới là chuyển từ quản lý hành chính sang quản trị kiến tạo, phục vụ nhân dân, từ trạng thái thụ động sang chủ động quản trị địa phương, hướng đến mục tiêu cao nhất là sự phát triển của đất nước và hạnh phúc của nhân dân.   

"Đây không chỉ là sự điều chỉnh kỹ thuật trong mô hình tổ chức mà là một sự thay đổi căn bản, triệt để và toàn diện, tác động sâu sắc tới triết lý tổ chức quyền lực, thể chế, phương thức quản trị, tư duy về bộ máy và nhân sự công vụ, phương thức điều hành cũng như mục tiêu phát triển. Sự thay đổi này xuất phát từ yêu cầu cấp bách của thực tiễn, phù hợp xu thế chung của thế giới và nhằm phục vụ mục tiêu phát triển đất nước trong giai đoạn mới."

Gợi mở định hướng cho chặng đường tiếp theo

Mặc dù Việt Nam đã thu được những kết quả khích lệ ban đầu khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tuy nhiên, do đây là mô hình mới, đòi hỏi thay đổi toàn diện về tư duy và phương thức quản trị, nên khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai là điều khó tránh. Sau 4 tháng vận hành, thực tế đã bộc lộ một số bất cập. Đó là thách thức từ nhân sự, thách thức từ liên thông hệ thống công nghệ thông tin. Và thách thức đến từ việc phân định rõ trách nhiệm.

Theo Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà, thời gian tới, Chính phủ sẽ tập trung chỉ đạo triển khai 6 nhóm giải pháp trọng tâm để mô hình chính quyền 2 cấp thực sự phát huy hiệu quả: "Giải pháp trọng tâm đầu tiên là hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách. Quốc hội đã ban hành 34 luật tại kỳ họp trước và dự kiến sẽ tiếp tục ban hành 49 luật trong kỳ họp này. Đây là những văn bản pháp lý quan trọng, có liên quan trực tiếp đến việc vận hành nền hành chính. Song song với công tác lập pháp, Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện các vấn đề căn cốt về tổ chức bộ máy, biên chế, cũng như các quy định về phân loại và tiêu chuẩn đơn vị hành chính... Mục tiêu đặt ra là đến hết năm 2025, hệ thống thể chế sẽ được hoàn thiện về cơ bản."

Chính phủ sẽ xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu vận hành của chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt là ở cấp xã. Theo số liệu tổng hợp từ 34 tỉnh, thành, bình quân số lượng cán bộ, công chức cấp xã khoảng 41 người, trong đó tỷ lệ chưa phù hợp chuyên môn chỉ 5,38%. Tuy nhiên, do mô hình mới, năng lực của một bộ phận cán bộ vẫn chưa đáp ứng ngay yêu cầu.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ chỉ đạo Bộ Nội vụ khẩn trương hoàn thiện khung vị trí việc làm, đặc biệt cho cấp xã, và hoàn thiện các điều kiện để làm cơ sở cho việc giao biên chế chính thức trong giai đoạn 2026-2030.

Các cơ quan có thầm quyền cũng sẽ rà soát, bổ sung quy hoạch, kế hoạch phát triển của từng địa phương, đồng thời tăng cường nguồn lực và thiết kế cơ chế tài chính phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Song song với đó là đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) vào công vụ, xây dựng chính quyền điện tử và chính quyền số, triển khai đồng bộ phong trào “bình dân học vụ số” đến từng người dân.

 4 tháng triển khai mô hình chính quyền đia phương 2 cấp cho thấy mô hình đang dần hiện thực hóa một bộ máy gọn nhẹ hơn, linh hoạt và gần dân hơn. Như khẳng định của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII  (ngày 5/11):  mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và không gian phát triển mới sẽ trở thành đòn bẩy thể chế, chuyển nguồn lực thành động lực, đưa tiềm năng thành tăng trưởng cao và bền vững, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu 100 năm trong một trật tự khu vực và thế giới đầy biến động.