Trong thông điệp Liên minh đọc trước Nghị viện châu Âu (EP) hôm 10/09, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Ursula von der Leyen nhấn mạnh Liên minh châu Âu (EU) đang phải đấu tranh cho tương lai của chính mình, trong bối cảnh môi trường địa chính trị và kinh tế toàn cầu ngày càng đặt ra nhiều thách thức với khối này.

Các đại biểu tham dự Nghị viện châu Âu (EP) hôm 10/9 tại Strasbourg, Pháp. Ảnh: REUTERS/Yves Herman

Đề cập đến vấn đề thuế quan của Mỹ và thỏa thuận thương mại mà EU ký với Mỹ tháng trước, theo đó EU chấp nhận mức thuế xuất khẩu 15% vào Mỹ, bà Ursula von der Leyen bảo vệ quyết định của EC khi cho rằng dù mức thuế không hề dễ chịu nhưng thỏa thuận với Mỹ mang lại sự ổn định cho quan hệ EU-Mỹ trong thời điểm bất ổn toàn cầu. Chủ tịch EC cũng cảnh báo viễn cảnh hỗn loạn về kinh tế-chính trị mà khối phải đối mặt nếu xảy ra một cuộc chiến thương mại toàn diện với Mỹ. Ngầm thừa nhận việc đánh đổi lợi ích kinh tế lấy ổn định địa chính trị, bà Ursula von der Leyen cho rằng việc tiếp theo của EU là phải đa dạng hóa đối tác để bảo vệ tốt hơn lợi ích của mình: “Chúng ta cần phải nỗ lực gấp đôi trong việc đa dạng hóa đối tác. 80% trao đổi thương mại của EU là với các quốc gia khác ngoài Mỹ, do đó, phải tối ưu hóa các cơ hội mới. Vào thời điểm hệ thống thương mại toàn cầu đang bất ổn, châu Âu bảo đảm các luật lệ toàn cầu thông qua các thỏa thuận thương mại ký với Mexico, khối Thị trường chung Nam Mỹ - Mercosur và đang hoàn tất các đàm phán về một thỏa thuận lịch sử với Ấn Độ vào cuối năm nay”.

Quan điểm “đa dạng hóa” này của bà Ursula von der Leyen được nhiều lãnh đạo châu Âu ủng hộ. Trước đó, Thủ tướng Đức, Friedrich Merz cũng cho rằng châu Âu cần phải đánh giá lại các lợi ích của mình một cách độc lập với đồng minh quan trọng nhất của khối là Mỹ: “Chúng ta không nên và không thể trông đợi Mỹ tiếp tục gánh vác an ninh cho châu Âu mà phải đối mặt với một thực tế là quan hệ giữa châu Âu với Mỹ đang thay đổi. Mỹ đang đánh giá lại các lợi ích của họ, và đã làm điều đó từ lâu. Do đó, châu Âu cũng phải điều chỉnh lợi ích của mình mà không có chút hoài niệm sai lầm nào”.

Thông điệp Liên minh hôm 10/09 là sự kiện công bố chính sách tổng quan truyền thống hàng năm của EU. Thông điệp năm nay thu hút sự chú ý bởi đang ngày càng có nhiều tranh cãi về cách thức Ủy ban châu Âu (EC) triển khai các chính sách thương mại của khối, đặc biệt là thỏa thuận thương mại ký với Mỹ trong tháng 8.

Đấu tranh cho tương lai

Trong Thông điệp Liên minh năm nay, Chủ tịch EC, bà Ursula von der Leyen đưa ra một loạt các phương hướng chính sách mới của khối, trong đó đáng chú ý nhất là các vấn đề đối ngoại. Theo người đứng đầu EC, Liên minh châu Âu đang đang phải đấu tranh cho tương lai độc lập, hòa bình của chính mình trong một thế giới ngày càng biến động, trong đó, một trật tự thế giới dựa trên sức mạnh đang hình thành và nhiều cường quốc trên thế giới có thái độ mập mờ hoặc công khai thù địch với châu Âu.

Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, phát biểu trước Nghị viện châu Âu (EP) hôm 10/9/2025. Ảnh: REUTERS/Yves Herman

Tuy nhiên, không phải mọi lực lượng chính trị tại châu Âu đều ủng hộ các chiến lược mới của EC và cá nhân bà Ursula von der Leyen. Ngay sau Thông điệp Liên minh của bà Ursula von der Leyen, nhóm đảng “Ái quốc châu Âu” (PfE), nhóm chính trị lớn thứ 3 tại EP, đã đệ trình yêu cầu bỏ phiếu bất tín nhiệm với EC, với lí do EC làm suy yếu sự tự chủ chiến lược của EU khi theo đuổi các thỏa thuận thương mại tranh cãi.

Triển vọng kinh tế chưa rõ ràng

Bên cạnh những lo âu về vị thế tương lai, bức tranh kinh tế hiện tại của các nước EU cũng chưa thực sự rõ ràng. Hôm 11/09, sau cuộc họp của Hội đồng Thống đốc, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã quyết định giữ nguyên lãi suất cơ bản ở mức 2%. Đây là lần thứ hai liên tiếp ECB không thay đổi lãi suất sau khi cắt giảm một nửa vào tháng 6 vừa qua. Theo thông báo, ECB đã giữ nguyên cả 3 mức lãi suất chủ chốt, trong đó có lãi suất tiền gửi vốn được coi là một công cụ chính sách chính của ECB, đều ở mức 2%.

Thông báo nêu rõ tỷ lệ lạm phát hiện phù hợp với mục tiêu trung hạn và triển vọng giá cả nhìn chung không thay đổi nhiều. Cụ thể, ECB dự báo lạm phát của Eurozone ở mức trung bình 2,1% trong năm 2025 và 1,7% trong năm 2026. Tuy nhiên, Chủ tịch ECB, bà Christine Lagarde cho rằng dù các chỉ số lạm phát và dự báo tăng trưởng kinh tế tại khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đều ổn định, vẫn còn những yếu tố có thể tác động tiêu cực nên đòi hỏi phải thận trọng: “Mức thuế quan cao, đồng euro mạnh hơn và việc gia tăng cạnh tranh toàn cầu dự đoán sẽ kéo tăng trưởng tại khu vực Eurozone chậm lại trong những tháng cuối năm nay. Tuy nhiên, các tác động của những làn gió ngược với tăng trưởng này có thể sẽ phai nhạt trong năm sau”.

Theo giới quan sát, các số liệu gần đây củng cố cho dự báo của ECB rằng tăng trưởng của Eurozone trong năm nay có thể đạt 1,2%, tăng so với mức 0,9% được đưa ra trước đó. Tuy nhiên, có ít nhất 4 yếu tố có thể tác động khó lường đến triển vọng này, bao gồm: tác động lâu dài từ mức thuế quan của Mỹ; chi tiêu công cao hơn của Đức, nền kinh tế số 1 châu Âu; triển vọng cắt giảm lãi suất của Cục dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và bất ổn chính trị tại Pháp, nền kinh tế số 2 EU. Những yếu tố này đều có thể tác động đáng kể đến tăng trưởng và lạm phát của khối. Nhận định này cũng được bà Christine Lagarde chia sẻ khi cho rằng trọng tâm của châu Âu vào thời điểm này là giám sát chặt chẽ và rút ra các bài học từ tình huống thương mại vừa qua với Mỹ và chuẩn bị cho ứng phó với các tác động. Theo giới phân tích, điều này đồng nghĩa với việc ECB sẽ tiếp tục duy trì cách tiếp cận thận trọng đối với chính sách lãi suất và lãi suất nhiều khả năng sẽ duy trì quanh mức hiện tại trong một thời gian dài.