Diễn ra trong 5 ngày (từ 26-30/10), chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Mỹ Donald Trump thu được nhiều kết quả đáng chú ý, làm nổi bật các ưu tiên đối ngoại mới của chính quyền Mỹ trong thời gian tới.

Chuyến công du châu Á của ông Donald Trump khởi đầu bằng loạt hoạt động ở Malaysia nhân Hội nghị cấp cao lần thứ 47 của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và kết thúc với cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc hôm 30/10.

Từ ngày 26-30/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ 2. Ảnh: REUTERS/Evelyn Hockstein

Chiều hướng mới cho quan hệ Mỹ-Trung

Là tâm điểm của chuyến công du châu Á của ông Tổng thống Mỹ, đồng thời cũng được đánh giá là cuộc gặp quan trọng nhất thế giới trong năm nay, sự kiện ông Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp mặt trực tiếp tại Busan, Hàn Quốc, đã mang lại nhiều kết quả đáng chú ý. Sau gần 2 giờ thảo luận trực tiếp, các nhà lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc đã thống nhất với khung thỏa thuận đã đạt được trước đó vài ngày tại vòng đàm phán ở Kuala Lumpur (Malaysia). Theo đó, Mỹ sẽ bãi bỏ mức thuế 10% đối với “fentanyl” áp dụng cho hàng hóa Trung Quốc (bao gồm hàng hóa từ Hong Kong và Macao), và mức thuế đối ứng 24% đối với hàng hóa Trung Quốc (bao gồm hàng hóa từ Hong Kong và Macau) sẽ tiếp tục được hoãn thêm một năm nữa. Trung Quốc sẽ điều chỉnh các biện pháp đối phó với mức thuế quan nói trên của Mỹ cho phù hợp. Cả hai bên đã đồng ý gia hạn một số loại trừ thuế quan. Thứ hai, Mỹ sẽ tạm dừng quy định hạn ngạch xuất khẩu 50%, được công bố vào ngày 29/9, trong một năm. Trung Quốc sẽ tạm dừng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu (đất hiếm) liên quan được công bố vào ngày 9/10 trong một năm và sẽ nghiên cứu và tinh chỉnh các kế hoạch cụ thể.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có cuộc gặp song phương tại Sân bay Quốc tế Gimhae, bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC, tại Busan, Hàn Quốc, ngày 30/10/2025. Ảnh: REUTERS/Evelyn Hockstein

Ngoài ra, hai bên đã đạt được sự đồng thuận về các vấn đề như hợp tác kiểm soát fentanyl, mở rộng thương mại nông nghiệp và xử lý các vụ việc riêng lẻ liên quan đến các công ty có liên quan. Trung Quốc sẽ hợp tác với Mỹ để giải quyết thỏa đáng các vấn đề liên quan đến TikTok. Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định những gì đạt được sau cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là tuyệt vời, đạt điểm 12/10. “Tôi nghĩ rất sớm thôi giữa chúng tôi sẽ không còn quá nhiều chướng ngại lớn. Chúng tôi đã có một thỏa thuận. Mỗi năm chúng tôi sẽ đàm phán lại thỏa thuận nhưng tôi nghĩ thỏa thuận này sẽ kéo dài, nhiều hơn là một năm. Mọi vấn đề liên quan đến đất hiếm đều đã được dàn xếp và điều này tích cực cho cả thế giới, vì đây không chỉ là tình huống của riêng nước Mỹ mà với cả thế giới”.

Đáng chú ý, theo ông Donald Trump, Mỹ và Trung Quốc cũng đã thống nhất sẽ phối hợp cùng giải quyết cuộc xung đột Nga-Ukraine, động thái ngoại giao chung đầu tiên của hai bên đối với cuộc xung đột này. Theo giới quan sát, dù chưa phải là một thỏa thuận toàn diện nhưng cuộc gặp thượng định Mỹ-Trung cho thấy nhiều tín hiệu tích cực, phản ánh việc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đều muốn ổn định mối quan hệ hơn là đối đầu.

Giáo sư khoa học chính trị của Đại học Quốc gia Singapore, ông Chong Ja Ian nhận định: “Tôi nghĩ đây không phải là một sự tạm dừng chiến thuật. Quan hệ Mỹ-Trung thăng trầm từ giữa những năm 2010 đến nay nhưng mọi sự dường như đang đi theo hướng tích cực. Liệu nó có thay đổi trong tương lai gần hay không thì chưa ai biết, nhưng đây là chiều hướng của quan hệ Mỹ-Trung”.

Củng cố các liên minh an ninh

Bên cạnh các thỏa thuận đạt được với Trung Quốc về thương mại, chuyến công du châu Á của ông Donald Trump cũng đạt được nhiều kết quả đáng chú ý khác về ngoại giao và an ninh. Tại Malaysia, Tổng thống Mỹ cùng Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã đồng chủ trì lễ ký Tuyên bố chung về thỏa thuận hòa bình giữa Thái Lan và Campuchia, đánh dấu bước đi chính thức hướng tới việc chấm dứt xung đột và khôi phục hòa bình dọc theo biên giới tranh chấp giữa hai nước sau sự cố xung đột vũ trang trong mùa Hè vừa qua. Sự kiện này giúp Tổng thống Mỹ Donald Trump củng cố hình ảnh của một nhà hòa giải hiệu quả với các xung đột quốc tế, sau khi đã thúc đẩy việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn Gaza hồi đầu tháng này.

Tiếp đến, chuyến công du Nhật (28/10) và các thảo luận cùng tân Thủ tướng Nhật, bà Sanae Takaichi cũng giúp chính quyền của ông Donald Trump củng cố được vai trò dẫn dắt trong liên minh Mỹ- Nhật khi hai bên tuyên bố mở ra “kỷ nguyên vàng” của quan hệ song phương thông qua các cam kết tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng và kinh tế. Cụ thể, ông Donald Trump và Thủ tướng Nhật Sanae Takaichi đã ký thỏa thuận về việc bảo đảm và cung ứng các khoáng sản thiết yếu, bao gồm đất hiếm, nhằm bảo đảm chuỗi cung ứng.  Về mặt an ninh, chính phủ mới tại Nhật cũng cam kết nâng chi tiêu quốc phòng của Nhật Bản theo yêu cầu của Mỹ lên mức 2% GDP đến tháng 3/2026, sớm hơn 2 năm so với mục tiêu ban đầu là tài khóa 2027. Nhật Bản cũng khẳng định sẽ thực thi cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào các ngành công nghiệp trọng yếu của Mỹ như chất bán dẫn, khoáng sản thiết yếu, đóng tàu, cũng như tăng nhập khẩu nông sản và hàng hóa của Mỹ. Ông Stephen Nagy, Giáo sư về chính trị và nghiên cứu quốc tế tại Đại học Cơ đốc giáo quốc tế (Nhật Bản), nhận định các thỏa thuận này có ý nghĩa quan trọng với chính quyền của ông Donald Trump trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Trung tiềm ẩn nhiều yếu tố khó lường: “Tôi nghĩ Mỹ và Nhật Bản liên kết với nhau về an ninh kinh tế, tức là việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng, ứng phó với những chuỗi cung ứng bán dẫn thay thế, củng cố an ninh lương thực và về tổng thể là giảm dần các rủi ro liên quan đến việc là một phần của mạng lưới sản xuất của Trung Quốc”.

Liên quan đến quan hệ với một quốc gia đồng minh quan trọng khác của Mỹ ở Đông Á là Hàn Quốc, Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã cùng Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung hoàn tất thỏa thuận thương mại sơ bộ, theo đó Mỹ duy trì thuế đối ứng với Hàn Quốc ở mức 15%, giảm mức thuế quan đối với ô tô và linh kiện ô tô từ 25% xuống mức 15%. Đổi lại, Hàn Quốc cam kết đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ, trong đó 200 tỷ USD trả góp bằng tiền mặt và 150 tỷ USD được phân bổ cho hợp tác trong ngành đóng tàu. Đây được xem là “thắng lợi” với chính quyền Mỹ bởi trước đó Hàn Quốc từng nhiều lần cảnh báo nước này không thể thực thi cam kết đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ.