(VOV5) - Nhà văn Hungary László Krasznahorkai giành Nobel Văn học 2025, ghi dấu với phong cách u tối, độc đáo và thử thách, được giới thiệu đến độc giả Việt Nam qua các bản dịch của Giáp Văn Chung.
Nghe âm thanh bài tại đây:
Giải Nobel Văn học 2025 vừa được Viện Hàn Lâm Thuỵ Điển gọi tên nhà văn người Hungary László Krasznahorkai. Ông sinh năm 1954 tại ngôi làng nhỏ bé Gyula, phía Đông Nam Hungary. Ông là một trong những cây bút đặc biệt của văn học đương đại, được mệnh danh là “Kafka của thời hậu Xô Viết”. Tác phẩm của Krasznahorkai vừa u tối, vừa chiêm nghiệm, vừa thử thách trí tưởng tượng độc giả.
Tại Việt Nam, một số tác phẩm của ông được giới thiệu qua bản dịch của dịch giả Giáp Văn Chung, người Việt ở Hungary người đã dày công đưa văn học Hungary đến gần độc giả Việt Nam hơn.
 Dịch giả Giáp Văn Chung chia sẻ với bạn đọc ở Đại sứ quán Hungary tại Hà Nội, về văn học Hungary và các tác phẩm của nhà văn đạt giải Nobel László Krasznahorkai |
Mở đầu câu chuyện với độc giả Việt Nam về nhà văn đạt giải Nobel Krasznahorkai tại Đại sứ quán Hungary tại Hà Nội, dịch giả Giáp Văn Chung cho biết: "Văn học Hungary tính đến năm 2025 đã có lịch sử hơn 1.000 năm. Từ thế kỷ 14–15, trong thời kỳ Phục hưng, văn học Hungary bùng nổ, đặc biệt là thi ca, được đánh giá là một trong những nền thi ca đẹp nhất châu Âu. Tiếng Hungary vốn khó học, khiến việc dịch các tác phẩm ra các ngôn ngữ khác gặp nhiều thách thức. Tuy vậy, từ những năm 70, văn học Hungary bắt đầu được dịch sang tiếng Việt, mở đầu với tác phẩm gây tiếng vang lớn “Những ngôi sao thành Eger” của nhà văn Géza Gárdonyi do dịch giả Lê Xuân Giang dịch.
Từ thành công này, nhiều tác phẩm khác của Hungary cũng được dịch và giới thiệu đến bạn đọc Việt Nam, qua các dịch giả như Vũ Ngọc Cân, Trương Đăng Dung, Nguyễn Võ Lệ Hà. Sau năm 1989-1990, quá trình giao lưu văn học giữa hai nước bị gián đoạn gần 2 thập kỷ. “Từ năm 2010 trở đi, những người như chúng tôi mới bắt đầu trở lại và chuyển ngữ một số tác phẩm Hungary sang tiếng Việt. Hiện nay, nhờ sự quan tâm của hai nước, số lượng tác phẩm được dịch và giới thiệu đến bạn đọc Việt Nam ngày càng nhiều và bài bản hơn. Tuy nhiên, tương lai vẫn còn nhiều thách thức: tiếng Hungary khó học, trong khi thế hệ trẻ hiện nay ít đọc hoặc quan tâm đến các tác phẩm văn học dài, khiến lớp dịch giả kế cận khó tìm”.
Những năm qua, rất nhiều tác giả, tác phẩm văn học kinh điển của Hungary đã được dich giả Giáp Văn Chung chuyển ngữ tới bạn đọc Việt Nam. Trong đó, László Krasznahorkai cũng là một tác giả được yêu thích. László Krasznahorkai là tác giả thứ hai sau nhà văn Imre Kertész của Hungary được nhận giải Nobel Văn học, với tiểu thuyết đầu tay “Vũ điệu quỷ Sa Tăng” xuất bản năm 1985. “Laszlo sinh ngày 5/1/1954 tại Gyula, một thành phố nhỏ ở Đông Nam Hungary, sát biên giới Romania và Serbia. Sau nhiều công việc khác nhau, năm 1983, ông trở thành nhà văn tự do. Năm 1985, Laszlo ra mắt tiểu thuyết đầu tay Vũ điệu quỷ Sa Tăng, ngay lập tức được đánh giá là một trong những nhà văn hàng đầu Hungary. Tác phẩm này cũng được xem là một trong những nền tảng quan trọng của văn học Hungary hiện đại”.
 Quang cảnh buổi toạ đàm về văn học Hungary tại Đại sứ quán Hungary tại Hà Nội. |
Cuốn “Vũ điệu quỷ Sa Tăng” gồm 12 chương tượng trưng cho 12 bước nhảy của vũ điệu Tango, mỗi chương chỉ có một đoạn văn, lấy bối cảnh một ngôi làng nông thôn sắp bị bỏ hoang ở Hungary sau khi hợp tác xã tan rã.
Tác giả dẫn dắt câu chuyện qua những dòng văn dài, lặp đi lặp lại, tạo cảm giác ngột ngạt, phản ánh chính không khí nặng nề của ngôi làng. Tác phẩm kết thúc bằng một vòng lặp, khi những nhân vật còn lại tiếp tục sống trong ảo tưởng, nhấn mạnh chủ đề về sự vô vọng và tính lặp lại của lịch sử. Krasznahorkai không đưa ra kết thúc rõ ràng mà để người đọc tự suy ngẫm về vòng xoáy tồn tại, nơi hy vọng và tuyệt vọng đan xen.
“Văn phong của Laszlo được cho là rất khó đọc. Ông từng chia sẻ, khi sáng tác, không viết trực tiếp ra giấy mà viết toàn bộ trong đầu, nhớ tới 15–20 trang trước khi ghi lại. Chính vì thế, câu văn của ông thường dài và ma mị; có những cuốn 400 trang chỉ kết thúc bằng một dấu chấm. Laszlo giải thích rằng cách viết này yêu cầu người đọc đọc to, đúng nhịp thở, để cảm nhận trọn vẹn tác phẩm”. - Dịch giả Giáp Văn Chung cho biết.
Phong cách này thử thách cả người dịch và độc giả, đòi hỏi sự nghiền ngẫm sâu sắc. Trong bản dịch gốc, dịch giả Giáp Văn chung để nguyên bản tên tác phẩm “Satan Tango” và mở ngoặc (Hay vũ điệu quỷ Sa Tăng) như một bị chú. "Khi tôi dịch cuốn “vũ điệu quỷ Sa Tăng”, có thể nói vất vả gấp 3,4 lần bình thường. Có khi 3 ngày mới dịch xong một câu văn. “Vũ điệu quỷ Sa Tăng” có thể nói là một tác phẩm mang tính ẩn dụ triết học về thân phận con người."
Trong tác phẩm “Chiến tranh và chiến tranh”, Krasznahorkai kể về Korin, một nhân viên lưu trữ tỉnh lẻ, tình cờ phát hiện tập cảo bản bí ẩn trong kho tài liệu vào sinh nhật lần thứ 40. Bị cuốn hút bởi nội dung đầy huyền bí, Korin nhận ra sự vô nghĩa và phức tạp của thế giới quanh mình, quyết định rời bỏ cuộc sống thường nhật để đi New York tìm lời giải. Tập cảo bản kể về bốn người đàn ông trốn chiến tranh, tìm bình yên và cái đẹp, luôn bị theo dõi bởi Mastemann – nhân vật thần bí như Hermes, biểu tượng của sự thay đổi, hỗn loạn và bí ẩn vĩnh viễn, phản ánh bản chất bất định và sự phức tạp của thế giới con người. "Cuốn tiểu thuyết này tưởng chỉ đơn giản vậy nhưng 400 trang sách quả thật là một thử thách đối với người đọc. Đây không phải là một cuốn sách trinh thám đơn thuần mà là một tác phẩm triết học văn chương, một thử nghiệm tiểu thuyết hiện đại." - Dịch giả Giáp văn Chung cho biết.
Và nói như dịch giả Giáp Văn Chung, trong hoàn cảnh địa chính trị của đất nước có lịch sử bị chia năm xẻ bảy qua nhiều thế kỷ, Hungary là một đất nước nhỏ bé nhưng có một nền văn học vĩ đại với nhiều âm hưởng bi thương. Ông cho rằng: “Các nhà văn lớn đều có một khả năng dự cảm, dự báo tương lai. Laszlo Krasznahorkai với tác phẩm của mình, đã góp phần dự báo, cảnh báo nhân loại: chúng ta đang đứng trước những nguy cơ rất lớn. Đấy là một trong những đặc điểm nổi bật của văn học Hungary”.