Tính đến ngày 24/4/2025, bộ phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã đạt doanh thu hơn 155 tỷ đồng, trở thành phim Việt đề tài chiến tranh có doanh thu cao nhất trong lịch sử điện ảnh Việt Nam. Nhạc sĩ Pháp Clovis Schneider, nhà soạn nhạc của bộ phim đã nói: “âm nhạc, đặc biệt là trong thể loại phim về đề tài chiến tranh, có sức mạnh dẫn dắt cách nhìn nhận”.

Nhạc sĩ Clovis Schneider và đạo diễn Bùi Thạc Chuyên.

"Bộ phim đã tái hiện địa đạo tốt hơn cả những dấu tích còn lại"                                 

Quyên Gavoye: Trước tiên xin dành lời cho chị Hồ Thụy Trang. Chị có thể giới thiệu vài lời về công việc của mình tại Pháp?

Lúc đó Thụy Trang cũng đã thành lập một số nhóm các em thiếu nhi biểu diễn, và mình đã thu tivi, thu tại các đài phát thanh, nói chung đã hoạt động rất nhiều khi còn ở quê nhà.

Đến năm 2000 Thụy Trang sang Pháp. Thụy Trang không bao giờ quên cây đàn, mặc dù sống ở bên Pháp thì mình cũng không dễ dàng để theo ngành nghề mình (đam mê đó). Nhưng mình cứ cố gắng đi, biết đâu lại tiếp tục.

Thụy Trang thành lập một nhóm nhỏ gồm có năm người bạn với các quốc tịch khác nhau để đi diễn đây đó, để mình không quên nghề và mình vẫn còn nhớ tới những cái gì mà mình đã học, không bỏ công của cha mẹ. Và "Tiếng tơ đồng" được thành lập từ đó, năm 2000.

Quyên Gavoye: Chị đã sử dụng các nhạc cụ âm nhạc trong bộ phim này như thế nào?

Hồ Thụy Trang: Nhạc cụ Việt Nam, thường ở bên nhà khi sử dụng nhạc cụ thì mình như là một phần để biểu diễn giai điệu, đưa đến cho khán giả nghe được làn điệu, giai điệu hay là tính năng của nhạc cụ đó. Nhưng khi sang nước ngoài, có một cái may mắn là mình làm việc với những người không hề biết nhạc cụ của mình, họ mới có những bứt phá rất độc đáo.

Ví dụ họ bảo mình thử làm một tiếng gì đó nghe ghê rợn, thì mình phải tự kiếm trên cây đàn, tạo nên một âm thanh gì đó mà khi ở trong nước thì mình không làm bao giờ. Ở trong nước mình đàn, biểu diễn những làn điệu dân ca, giai điệu mượt mà chứ hoàn toàn không có kịch tính. Vì Trang cũng có may mắn làm việc với nhiều nhà biên kịch của Pháp, làm nhạc cho họ, từ đó mình cũng dám “xông pha". Đối với Clovis, khi Clovis yêu cầu như vậy là mình đã tìm ra được ngay. Trang chỉ cho chất liệu thôi , còn vấn đề “xào nấu” là Clovis Schneider.

Nhạc sĩ Clovis Schneider

Quyên Gavoye: Như tôi được biết, sau khi tiếp xúc với dự án phim, Clovis Schneider đã liên hệ với Hồ Thụy Trang và một vài nhạc sĩ người Việt khác hiện đang sống và làm việc tại Paris để thực hiện nhạc phim Địa đạo  Mặt trời trong bóng tối.Trước khi nhận phim, anh có biết về địa đạo Củ Chi không?

Clovis Schneider: Khi tôi nhận dự án phim, đúng là tôi vẫn chưa biết gì về hệ thống địa đạo Củ Chi. Để tìm hiểu, tôi đã mua một cuốn sách, nhưng tôi đã hiểu ra sau chuyến thăm Việt Nam và sau khi đến thăm địa đạo, tôi nhận ra ở một phương diện nào đó, bộ phim kể lại câu chuyện một cách tốt hơn bất cứ cuốn sách nào và thậm chí còn hơn cả hiện trường hiện nay của địa đạo.

Bộ phim đã tái hiện địa đạo một cách tốt hơn cả những dấu tích còn lại. Nhờ vào bộ phim, chúng ta có thể tưởng tượng dễ dàng hơn. Bộ phim đã thực sự tái hiện rất tốt, đối với tôi mà nói thì đây chính là kinh nghiệm tuyệt vời nhất giúp tôi hiểu rõ lịch sử hơn.

"Đàn tranh như một nhân dạng âm nhạc của phim" 

Quyên Gavoye: Vậy anh đã lấy cảm hứng như thế nào để sáng tác nhạc phim?

Clovis Schneider: Cách thức mà tôi chọn trong việc sáng tác nhạc phim là giữ thái độ trung lập, không cố tình tạo cho nhân vật đặc tính của một anh hùng, và tôi nghĩ rằng chính sự khiêm tốn và tối giản của âm nhạc, chúng chỉ giữ vai trò truyền tải sự khủng khiếp của chiến tranh và những khoảnh khắc sống khốc liệt. Âm nhạc phải nắm được những điều đó để làm toát lên hoàn cảnh sống của nhân vật tại thời khắc đó. Tôi nghĩ rằng có thể chính nhờ vào điều này mà bộ phim nhận được sự ủng hộ của khán giả.

Theo cách mà bộ phim được xây dựng thì nó gần như một bộ phim tư liệu bởi đạo diễn không tìm cách biến một số nhân vật thành những người anh hùng mà để tự khán giả cảm nhận. Theo tôi thì đây là một sự lựa chọn rất khôn ngoan. Chúng ta đã được xem trong rất nhiều bộ phim Mỹ kể về cuộc chiến tranh tại Việt Nam nhưng trên thực tế chúng đều là những bộ phim có chủ đích dẫn dụ suy nghĩ của khán giả với sự đối lập giữa cái ác và chính nghĩa, nhưng bộ phim này không theo cơ chế đó.

Các nhạc sĩ tìm tòi những sáng tạo về âm nhạc cho phim

Quyên Gavoye: Một chút tò mò ngoài lề, anh cảm nhận thế nào về người Việt Nam?

Clovis Schneider: Tôi đến Việt Nam vừa để đi du lịch vừa để quảng bá cho phim trong đó phần lớn thời gian là đi du lịch, tôi thấy người Việt Nam rất an yên, họ không bị những căng thẳng của cuộc sống xâm chiếm, tựa như họ được bao bọc trong một thế giới của họ. Ngoài ra còn có rất nhiều thứ nhỏ nhặt mà chúng ta có thể kể hàng giờ.

Quyên Gavoye: Nét đặc biệt của âm nhạc phim "Địa đạo: Mặt trờ trong bóng tối" là gì?

Clovis Schneider: Cùng với Hồ Thụy Trang, chúng tôi đã thử rất nhiều cách. Trước tiên chúng tôi đã thử chơi tất cả các bản nhạc đã viết. Tiếp đến chúng tôi tìm kiếm âm thanh dành cho một bộ phim chiến tranh. Chiến tranh thì bao giờ cũng là hỗn loạn, không có bất cứ một sự hài hòa nào nên âm nhạc cũng phải đúng như thế, không có sự hài hòa âm điệu và phải tạo cảm giác chân thật đến ngộp thở. Chúng tôi đã phối âm rất nhiều lần với ý tưởng phá vỡ những quy chuẩn.

Nhờ vào âm thanh của đàn tranh, chúng tôi đã tìm thấy những âm điệu rất thú vị, những nốt nhạc không đúng điệu. Tôi đã sử dụng những đoạn âm nhạc đó rồi sáng tác thêm, biến những âm thanh đó, nhạc cụ đó trở thành một dạng tựa như một nhân vật của phim.

Quyên Gavoye: Vâng giống như anh từng phát biểu, đàn tranh như một nhận danh âm nhạc của bộ phim. Vậy từ đâu anh có ý tưởng này?

Clovis Schneider: Thực ra tôi đây là cách làm việc của tôi. Trong suy nghĩ của tôi, tôi có ý định làm giống như những người lính Việt cộng. Họ thực sự rất thông minh. Ví dụ như chỉ từ những thứ thu lượm được từ những quả đạn napalm, họ đã chế tạo thành những quả bom.

Xuất phát từ việc tự mày mò, làm thế nào mà chúng ta có thể sáng tạo ra một thứ này từ việc tận dụng một thứ khác và biến công dụng ban đầu của nó để chế tạo ra thứ mới, tôi đã nghĩ tới việc làm thế nào để sáng tác âm nhạc của bộ phim từ những dụng cụ không phải là nhạc cụ và làm thế nào để sử dụng những nhạc cụ mà không sử dụng những âm thanh vốn có của nhạc cụ đó.

Ví dụ như đàn tranh, thay vì sử dụng phần dây đàn thì, chúng tôi sử dụng phần khác của đàn. Đối với đàn guitare cũng thế, tôi không chơi đàn guitare một cách như người ta chơi guitare, tôi dùng cây kéo của đàn violon để chơi đàn guitare để có được những âm thanh chói tai. Đó là cả một quá trình làm việc sáng tạo trong cách sử dụng các nhạc cụ để làm ra âm nhạc. Chính vì thế mà âm thanh tạo nghe chói tai, ngộp thở. Nhưng đó chính là mục đích làm nhạc./.